Positieve en negatieve lijst
In handelsovereenkomsten kunnen de partijen hun verbintenissen en uitzonderingen in hun lijsten opnemen volgens twee verschillende technieken — met behulp van een positieve lijst of een negatieve lijst.
De keuze van de techniek is echter niet doorslaggevend voor de reeks verbintenissen die in het kader van een handelsovereenkomst zijn aangegaan.
Dezelfde mate van opening of bescherming kan worden bereikt met een positieve lijst als met een negatieve lijst.
Positieve lijsten
Bij het gebruik van een positieve lijst moet een handelspartner expliciet („positief”) de sectoren en subsectoren vermelden waarin hij verbintenissen inzake markttoegang en nationale behandeling aangaat.
Als tweede stap noemt de handelspartner alle uitzonderingen op of voorwaarden voor deze verbintenissen, met vermelding van de beperkingen inzake markttoegang en/of nationale behandeling die hij wil toepassen.
Negatieve lijsten
Bij het gebruik van een negatieve lijst hoeven handelspartners alleen de tweede stap te doorlopen.
Zij hoeven niet te vermelden voor welke sectoren zij verbintenissen aangaan. Alle sectoren of subsectoren die niet in de lijst zijn opgenomen, staan standaard open voor buitenlandse dienstverleners onder dezelfde voorwaarden als voor binnenlandse dienstverleners.
De partijen vermelden alleen de sectoren of subsectoren die zij beperken of uitsluiten.
Waar vindt u de lijsten in een overeenkomst?
De handelspartners gebruiken gewoonlijk twee verschillende bijlagen om hun voorbehoud in een negatieve lijst op te nemen.
- Bijlage I bevat een expliciete opsomming van alle bestaande nationale wetgeving die afwijkt van markttoegang en/of nationale behandeling.
- Bijlage II bevat een lijst van sectoren en subsectoren waarvoor het recht om in de toekomst af te wijken van markttoegang en/of nationale behandeling behouden blijft, ook wanneer er momenteel geen maatregelen bestaan.
De EU heeft gebruik gemaakt van zowel negatieve lijsten (bijvoorbeeld in de overeenkomsten met Canada en Japan) als positieve lijsten (in de overeenkomsten met Korea, Singapore en Vietnam).
De EU heeft ook ingestemd met het gebruik van de zogenaamde „hybride benadering” in de TISA. Lees meer
Overige bepalingen
De handelspartners kunnen ook „standstill” — en/of „ratchet-clausules” invoeren bij onderhandelingen over een handelsovereenkomst.
Dergelijke clausules voorzien in de mogelijkheid om in de toekomst markttoegangsbeperkingen of discriminerende maatregelen in te voeren.
Zelfs wanneer partijen bij een handelsovereenkomst een sector openstellen, hetzij via een positieve of negatieve lijst (en met of zonder standstill of ratchet), kunnen zij nog steeds niet-discriminerende wetgeving handhaven of invoeren, zoals bijvoorbeeld
- behandelingsnormen voor patiënten
- kapitaalvereisten voor banken
- kwalificatievereisten voor bepaalde beroepen
- universeledienstverplichtingen (bv. voor de postsector)