Positieve en negatieve lijst
In handelsovereenkomsten kunnen de partijen hun verbintenissen en uitzonderingen in hun lijsten opnemen volgens twee verschillende technieken — met behulp van een positieve of een negatieve lijst.
De keuze van de techniek is echter niet doorslaggevend voor de reeks verbintenissen die in het kader van een handelsovereenkomst zijn aangegaan.
Dezelfde openings- of beschermingsgraad kan worden bereikt met een positieve lijst als met een negatieve lijst.
Positieve lijsten
Bij het gebruik van een positieve lijst moet een handelspartner expliciet („positief”) de sectoren en subsectoren vermelden waarvoor hij verbintenissen inzake markttoegang en nationale behandeling aangaat.
Als tweede stap noemt de handelspartner alle uitzonderingen of voorwaarden op deze verbintenissen, met vermelding van de beperkingen inzake markttoegang en/of nationale behandeling die hij wil toepassen.
Negatieve lijsten
Bij het gebruik van een negatieve lijst hoeven handelspartners alleen de tweede stap te doorlopen.
Zij hoeven geen lijst op te stellen van de sectoren waarvoor zij verbintenissen aangaan. Alle sectoren of subsectoren die niet in de lijst zijn opgenomen, staan standaard open voor buitenlandse dienstverleners onder dezelfde voorwaarden als voor binnenlandse dienstverleners.
De partijen vermelden alleen de sectoren of subsectoren die zij beperken of uitsluiten.
Waar vindt u de lijsten in een overeenkomst?
De handelspartners gebruiken doorgaans twee verschillende bijlagen om hun voorbehouden in een negatieve lijst op te nemen.
- Bijlage I bevat een expliciete lijst van alle bestaande nationale wetgeving die afwijkt van markttoegang en/of nationale behandeling.
- Bijlage II bevat een lijst van sectoren en subsectoren waarvoor het recht om in de toekomst af te wijken van markttoegang en/of nationale behandeling behouden blijft, ook in gevallen waarin momenteel geen maatregelen bestaan.
De EU heeft zowel negatieve lijsten (bijvoorbeeld in de overeenkomsten met Canada en Japan) als positieve lijsten (in de overeenkomsten met Korea, Singapore en Vietnam) gebruikt.
De EU heeft ook ingestemd met het gebruik van de zogenaamde „hybride aanpak” in de TISA. Lees meer
Andere clausules
De handelspartners kunnen ook zogenaamde standstill- en/of ratchetclausules invoeren bij onderhandelingen over een handelsovereenkomst.
Dergelijke clausules vormen de ruimte om in de toekomst beperkingen van de markttoegang of discriminerende maatregelen in te voeren.
Zelfs wanneer partijen bij een handelsovereenkomst een sector openen, hetzij door middel van een positieve of negatieve lijst (en met of zonder standstill of ratchet), kunnen zij nog steeds niet-discriminerende wetgeving handhaven of invoeren, zoals bijvoorbeeld:
- normen voor de behandeling van patiënten
- kapitaalvereisten voor banken
- kwalificatievereisten voor bepaalde beroepen
- universeledienstverplichtingen (bv. voor de postsector)