Economische partnerschapsovereenkomsten (EPO's)

In een oogopslag

Economische partnerschapsovereenkomsten (EPO's) zijn handels- en ontwikkelingsovereenkomsten tussen de EU en landen in Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan (ACS-landen). Zij openen de EU-markten volledig en onmiddellijk, terwijl de ACS-partners gedurende overgangsperioden slechts gedeeltelijk openstaan voor EU-invoer.

EPO-overeenkomsten:

• waarover is onderhandeld na de ondertekening in 2000 van de Partnerschapsovereenkomst van Cotonou, die op 1 januari 2024 is vervangen door de Overeenkomst van Samoa;
• "op maat" zijn gemaakt om aan specifieke land- en regionale omstandigheden te voldoen;
• verenigbaar zijn met de WTO, maar verder gaan dan de conventionele vrijhandelsovereenkomsten, waarbij de nadruk ligt op de ontwikkeling van de ACS-landen, rekening houdend met hun sociaaleconomische omstandigheden en met inbegrip van samenwerking en bijstand om de ACS-landen te helpen van de overeenkomsten te profiteren;
• ruimte bieden voor brede handelssamenwerking op gebieden als sanitaire normen en andere normen;
• gezamenlijke instellingen hebben die toezicht houden op de uitvoering van de overeenkomsten en handelskwesties op coöperatieve wijze aanpakken; en
• zijn ontworpen als aanjagers van verandering die zullen bijdragen tot hervormingen en goed economisch bestuur, waardoor de ACS-partners investeringen kunnen aantrekken en hun economische groei kunnen stimuleren.

Begunstigde landen

In totaal voeren 33 ACS-landen al EPO’s uit, verspreid over 7 regio’s:

• Centraal-Afrika - Kameroen
• Oostelijk en Zuidelijk Afrika (ESA) - Comoren, Madagaskar, Mauritius, Seychellen en Zimbabwe.
• De Oost-Afrikaanse Gemeenschap heeft bilateraal uitvoering gegeven aan de EPO EU-Kenia.
• Ontwikkelingsgemeenschap van zuidelijk Afrika (SADC) – Botswana, Eswatini, Lesotho, Mozambique, Namibië en Zuid-Afrika
• West-Afrika - Ivoorkust en Ghana
• Caribisch gebied - Antigua en Barbuda, Bahama's, Barbados, Belize, Dominica, Dominicaanse Republiek, Grenada, Guyana, Jamaica, St. Lucia, St. Vincent, St. Kitts en Nevis, Suriname, Trinidad en Tobago. 
• Stille Oceaan – Fiji, Papoea-Nieuw-Guinea, Samoa en de Salomonseilanden.

Twee regionale EPO's in Afrika - die met West-Afrika en de Oost-Afrikaanse Gemeenschap (EAC) - moeten nog regionaal worden uitgevoerd. In antwoord op het verzoek van bepaalde Afrikaanse partners om door te gaan met deze EPO's heeft de EU tussentijdse EPO's gesloten met Ghana en Ivoorkust. Wat de EPO tussen de EU en de OAG betreft, stelde de EAG-top van 2021 afzonderlijke OAG-landen in staat de oorspronkelijke regionale overeenkomst bilateraal uit te voeren op basis van het beginsel van “variabele geometrie”. Daarom hebben de EU en Kenia een EPO gesloten die erop gericht is de EPO tussen de EU en de OAG bilateraal uit te voeren, en kunnen andere OAG-leden zich aansluiten.

Zie een overzicht van de uitvoering van de EPO's in verschillende partnerlanden.

Asymmetrische bepalingen ten gunste van ACS-landen

De EPO's voorzien in asymmetrische bepalingen ten gunste van de ACS-landen, zoals de uitsluiting van gevoelige producten van liberalisering, lange liberaliseringsperioden, flexibele oorsprongsregels en bijzondere waarborgen en maatregelen voor landbouw, voedselzekerheid en de bescherming van de jonge industrie.

• Terwijl de EU-markten onmiddellijk en volledig worden opengesteld, hebben de ACS-landen 15 jaar de tijd om zich open te stellen voor EU-invoer (met bescherming voor gevoelige invoer) en tot 25 jaar in uitzonderlijke gevallen. Bovendien zullen producenten van 20 % van de meest gevoelige goederen permanent tegen concurrentie worden beschermd.

Tarieven

• De EU kent nulrechten en nulquota toe aan invoer uit ACS-landen. De toegang tot de EU-markt is permanent, volledig en gratis voor alle producten van EPO-partners.
• De ACS-landen stappen geleidelijk af, over een periode van 15 tot 25 jaar. Gevoelige producten zoals levensmiddelen kunnen volledig van liberalisering worden uitgesloten. Als de invoer van bepaalde EU-goederen in ACS-landen plotseling toeneemt, zijn vrijwaringsmaatregelen zoals invoerquota van toepassing. Sommige EPO's bieden de ACS-landen de mogelijkheid om om specifieke ontwikkelingsredenen nieuwe rechten op te leggen.
• Gebruik de zoekoptie van My Trade Assistant om de exacte informatie over rechten en tarieven voor uw specifieke product te vinden, rekening houdend met het land van oorsprong en bestemming. Neem bij twijfel contact op met uw douaneautoriteiten.

Oorsprongsregels

Om voor preferentiële behandeling in aanmerking te komen, moet uw product voldoen aan de oorsprongsregels van de overeenkomst. Raadpleeg het interactieveinstrument voor zelfbeoordeling van oorsprongsregels (ROSA)in Mijn handelsassistent om na te gaan of uw product aan de oorsprongsregels voldoet en hoe u de juiste documenten kunt opstellen.

Flexibele oorsprongsregels stellen ACS-landen in staat producten uit andere landen uit te voeren, met name in belangrijke sectoren - landbouw, visserij en textiel en kleding. Een textielproduct kan bijvoorbeeld belastingvrij de EU binnenkomen als ten minste één productiefase, zoals weven of breien, in een EPO-land heeft plaatsgevonden.

Tolerantie

Toleranties opgenomen in de EPA's zijn milder dan de gebruikelijke. Deze bedragen 15 % van de prijs af fabriek van het eindproduct, in plaats van 10 % waarin de meeste overeenkomsten van de EU voorzien. Voor textiel en kleding gelden specifieke toleranties.

Cumulatie

De algemene bepalingen van de EPO’s omvatten de volgende soorten cumulatie:

• Bilaterale cumulatie met de EU
• Diagonale cumulatie en volledige cumulatie met LGO en ACS-landen. Er kunnen verschillen zijn in de bepalingen die van toepassing zijn in de verschillende EPO's. Controleer de relevante bepalingen voor elke EPO. In de meeste uitgevoerde EPO's is cumulatie met alle ACS-landen (zoals gedefinieerd in elke EPO) alleen van toepassing als:
  • de landen die betrokken zijn bij het verkrijgen van de oorsprongsstatus overeenkomsten inzake administratieve samenwerking hebben gesloten;
  • de inputs en de eindproducten de oorsprong hebben verkregen door toepassing van dezelfde oorsprongsregels als die welke in de EPO zijn opgenomen.
• Cumulatie met naburige ontwikkelingslanden. Materialen van oorsprong uit een buurland (dat deel uitmaakt van een coherente geografische entiteit) dat geen ACS-staat is, kunnen als materialen van oorsprong uit de EPO-staten worden beschouwd wanneer zij in een aldaar verkregen product worden verwerkt. Houd er rekening mee dat:
  • De lijst van wat als buurland wordt beschouwd, is in elk protocol opgenomen.
  • Om dit soort cumulatie toe te passen, moeten de EPO-landen daarom verzoeken.
  • In dat geval worden in elke EPO de oorsprongsregels vastgesteld die van toepassing zijn op de inputs uit de buurlanden.

Voor de EPO tussen de EU en de SADC, die sinds 16 september 2016 voorlopig wordt toegepast, zijn er twee andere vormen van cumulatie die in de plaats komen van de bepalingen inzake cumulatie met naburige ontwikkelingslanden. Het gaat om:

• Cumulatie met betrekking tot materialen die in de Europese Unie aan de meestbegunstigingsbehandeling (MFN) zijn onderworpen.
• Cumulatie met betrekking tot materialen van oorsprong uit andere landen die preferentiële rechten en contingentvrije toegang tot de Europese Unie genieten.

In de praktijk staat het bovenstaande SADC-EPO-landen toe de oorsprong te cumulatie voor alle materialen die tegen nulrecht in de EU kunnen worden ingevoerd (dit gebeurt hetzij in het kader van een preferentiële regeling met de EU, met inbegrip van het SAP, hetzij op basis van meestbegunstigingsregelingen). Voor de landen die de EPO hebben ondertekend, wordt dus een "globale cumulatie" voor nulrechtmaterialen vastgesteld, ongeacht de oorsprong ervan.

Rechtstreeks vervoer

Het bewijs van rechtstreeks vervoer moet bij de douaneautoriteiten van het land van invoer worden ingediend.

Rechtstreeks vervoer tussen een staat in oostelijk en zuidelijk Afrika (ESR) en de EU (of over het grondgebied van de andere in de artikelen over cumulatie genoemde landen) is van toepassing. Producten van oorsprong mogen per pijpleiding worden vervoerd over een ander grondgebied dan dat van een OZA-staat of de EU.

Rechtstreeks vervoer tussen een EPO-staat in de Stille Oceaan en de EU (of over het grondgebied van de andere in de artikelen over cumulatie genoemde landen) is van toepassing. Hetzelfde beginsel geldt voor het vervoer van goederen tussen de Cariforum-EPO-staten en de EU.

Voor de EPO tussen de EU en de SADC worden de strengere voorwaarden van de bepaling "rechtstreeks vervoer" vervangen door een nieuw systeem dat "niet-wijziging" wordt genoemd. De niet-wijzigingsregel maakt overlading, opslag en splitsing van zendingen op het grondgebied van derde landen mogelijk.

Teruggave van rechten

Dit betekent dat een restitutie kan worden aangevraagd voor rechten die zijn betaald op materialen die eerder zijn ingevoerd voor verdere verwerking en vervolgens zijn uitgevoerd naar een land dat een economische partnerschapsovereenkomst met de EU heeft ondertekend.

Voorwaarden voor vaartuigen

Vis die in volle zee en in de exclusieve economische zones van EPO-landen is gevangen, kan alleen als van oorsprong uit een EPO-land worden beschouwd wanneer hij is gevangen door vaartuigen die aan bepaalde criteria voldoen. Deze criteria verwijzen naar de plaats van registratie van een schip, naar de vlag waaronder ze "zeilen" en naar hun eigendom.

Houd er rekening mee dat de oorsprongsregels van de EPA geen specifieke eisen stellen aan de nationaliteit van de bemanning, kapiteins of officieren. Deze vereisten, die in de oorspronkelijke Overeenkomst van Cotonou waren opgenomen, zijn nu geschrapt om het verlenen van oorsprong aan door EPO-landen gevangen vis te vergemakkelijken.

Vanwege de bepalingen inzake cumulatie kunnen verschillende EPO-staten aan deze voorwaarden voldoen.

Productspecifieke oorsprongsregels

De productspecifieke voorschriften zijn opgenomen in bijlage II bij elk protocol. Voor sommige EPO's zijn echter enkele meer versoepelde regels opgenomen in bijlage 2A.

• Oorsprongsregels EPA fruit
• Oorsprongsregels EPO visserij
• Oorsprongsregels EPA etherische oliën
• Oorsprongsregels EPA handwerk
• Oorsprongsregels EPA-gom
• Oorsprongsregels EPA cacao
• Oorsprongsregels EPA kleding
• Oorsprongsregels EPA elektrische apparatuur
• Oorsprongsregels EPA leder
• Oorsprongsregels EPA-vlees
• Oorsprongsregels EPA hout

Gebruik de zoekoptie van My Trade Assistant om de regels te vinden die van toepassing zijn op uw specifieke product, op basis van het land van herkomst en het land van bestemming.

Afwijkingen

In aanvulling op deze bepalingen zijn in het kader van verschillende EPO's afwijkingen van de specifieke regel voor een product toegestaan. De EPO tussen de EU en Cariforum heeft bijvoorbeeld een afwijking toegestaan aan de Dominicaanse Republiek (zie de EPO tussen de EU en Cariforum voor specifieke regels voor kleding),de EPO’s tussen de EU en het ESA en de EU in het Stille Oceaangebied hebben respectievelijk een afwijking toegestaan voor tonijnconserven (zie de EPO tussen de EU en het ESA voor specifieke regels voor tonijnconserven)en ten slotte hebben de SADC-EPO-landen afwijkingen gekregen op verschillende gebieden, waaronder tonijn en kreeft. (zie voor Namibië een specifieke regel voor witte tonijn en voor Mozambique een specifieke regel voor garnalen, garnalen en kreeft).

Bewijzen van oorsprong

• Om toegelaten exporteur te worden, moet u aan uw douaneautoriteiten de oorsprong van uw producten kunnen bewijzen, evenals alle andere vereisten die zij kunnen opleggen.

De douaneautoriteiten kunnen uw status van toegelaten exporteur intrekken in geval van misbruik. Neem voor meer informatie over de procedures contact op met uw douaneautoriteiten.

• Om voor preferentiële rechten in aanmerking te komen, moeten producten van oorsprong uit EPO-landen vergezeld gaan van een bewijs van oorsprong. Het bewijs van oorsprong blijft 10 maanden geldig. Dit kan ofwel
  • een certificaat inzake goederenverkeer EUR.1, afgegeven door de douaneautoriteiten van het land van uitvoer. De exporteur (of zijn gemachtigde vertegenwoordiger) die een certificaat aanvraagt, moet bereid zijn op verzoek documenten over te leggen waaruit de oorsprong van de betrokken producten blijkt en moet voldoen aan de andere voorwaarden van het protocol betreffende de oorsprongsregels; of
  • een factuurverklaring – afgegeven door een exporteur, voor zendingen met een waarde van 6 000 EUR of minder, of door toegelaten exporteurs, voor zendingen van welke waarde dan ook.
• Bij het invullen van een factuurverklaring moet u bereid zijn documenten in te dienen waaruit de oorsprong van uw producten blijkt en die voldoen aan de andere vereisten van het protocol betreffende de oorsprongsregels.

De desbetreffende modellen voor het certificaat inzake goederenverkeer EUR.1 en de factuurverklaring zijn te vinden in elke EPO-overeenkomst, als bijlagen bij het protocol betreffende de definitie van het begrip „producten van oorsprong” en methoden van administratieve samenwerking.

Productvereisten

Technische voorschriften en vereisten

• Lees meer over de technische vereisten, regels en procedures waaraan goederen moeten voldoen om in de Europese Unie te kunnen worden ingevoerd.
• Zoek naar de specifieke regels en voorschriften die van toepassing zijn op uw product en het land van herkomst in de Trade Assistant-database. Om de vereisten voor uw product te bekijken, moet u eerst de douanecode identificeren. Als u de douanecode niet kent, kunt u deze zoeken met de naam van uw product in de ingebouwde zoekmachine.

Gezondheids- en veiligheidseisen SPS

• Lees meer over de gezondheids-, veiligheids-, sanitaire en fytosanitaire (SPS) normen waaraan goederen moeten voldoen om in de Europese Unie te kunnen worden ingevoerd.
• Zoek naar de gezondheids-, veiligheids- en SPS-regels die van toepassing zijn op uw product en het land van herkomst in de Trade Assistant-database. Om de vereisten voor uw product te bekijken, moet u eerst de douanecode identificeren. Als u de douanecode niet kent, kunt u deze zoeken met de naam van uw product met de ingebouwde zoekmachine.

Documenten en procedures voor douaneafhandeling

Procedures voor het aantonen en verifiëren van de oorsprong

Voor een beschrijving van de wijze waarop u de oorsprong van uw producten kunt bewijzen om een preferentieel tarief aan te vragen en van de regels betreffende de controle van de oorsprong door de douaneautoriteiten, verwijzen wij u naar het deel over de oorsprongsregels hierboven.  

Andere documenten

Lees meer over andere inklaringsdocumenten en -procedures die nodig zijn om in de Europese Unie te importeren.

Intellectuele eigendom en geografische aanduidingen

• Hier vindt u specifieke informatie over de EU-wetgeving inzake intellectuele eigendom en geografische aanduidingen en over het IER-beleid van de EU ten aanzien van de minst ontwikkelde en ontwikkelingslanden
• Vind algemene informatie over Intellectuele Eigendom en Geografische Aanduidingen

Handel in diensten

• Specifieke informatie over de EU-markt voor diensten
• Algemene informatie over de regels, voorschriften en faciliteiten voor de handel in diensten

Overheidsopdrachten

• Vind specifieke informatie over de EU-markt voor overheidsopdrachten
• Vind algemene informatie over wetgeving, regels en toegang tot verschillende markten op het gebied van overheidsopdrachten

Investeringen

• Specifieke informatie over buitenlandse investeringen in de EU
• Vind algemene informatie om uw investering in het buitenland mogelijk te maken 

Andere (concurrentie, handel en duurzame ontwikkeling)

Concurrentie

• Sinds 2014 heeft de EU de exportsubsidies voor alle producten die naar EPO-landen worden uitgevoerd stopgezet.
• De EU heeft de maatregelen met productie- en handelsverstorende gevolgen tot een minimum beperkt
• Als de lokale industrie wordt bedreigd als gevolg van de sterke stijging van de invoer uit Europa, kunnen in het kader van de EPO's maatregelen worden genomen om industriële sectoren en de opkomende industrie te beschermen.

Duurzame ontwikkeling

Sommige EPO’s, zoals de EPO EU-SADC en de EPO EU-CARIFORUM, bevatten specifieke bepalingen inzake handel en duurzame ontwikkeling. De EPO tussen de EU en Kenia bevat met name sterke verbintenissen op het gebied van handel en duurzaamheid, waaronder bindende bepalingen inzake arbeidsaangelegenheden, gendergelijkheid, milieu en de strijd tegen klimaatverandering.

Het maatschappelijk middenveld houdt toezicht op en adviseert over de uitvoering van de EPO tussen de EU en Kenia, met inbegrip van de duurzaamheidsbepalingen ervan, in het kader van de interne adviesgroepen (DAG’s). Deze zijn samengesteld uit vertegenwoordigende bedrijfsorganisaties, vakbonden en NGO's van beide partijen.

EPO's zijn uitdrukkelijk gebaseerd op de "essentiële en fundamentele" elementen van de overeenkomst van Samoa, d.w.z. mensenrechten, democratische beginselen, de rechtsstaat en goed bestuur.

• De "niet-uitvoeringsclausule" betekent dat "passende maatregelen" (zoals bepaald in de overeenkomst van Samoa) kunnen worden genomen indien een partij haar verplichtingen met betrekking tot de essentiële elementen niet nakomt. Dit kan de opschorting van handelsvoordelen inhouden.
• De gezamenlijke EPO-instellingen hebben tot taak het effect van de uitvoering van EPO's op de duurzame ontwikkeling van de partijen te monitoren en te beoordelen. In overeenstemming met de overeenkomst van Samoa is er een duidelijke rol weggelegd voor het maatschappelijk middenveld en de parlementsleden.

Regionale integratie

EPO's zijn erop gericht bij te dragen tot regionale economische integratie. Regionale preferentieclausules in EPO’s bepalen dat landen in dezelfde regio elkaar ten minste dezelfde voordelen bieden als de EU.

EPO's gaan daarom evenzeer over de handel tussen de landen in een EPO als over de handel met de EU.

• De EU verstrekt ontwikkelingshulp en maatregelen voor capaciteitsopbouw op handelsgebied om ACS-landbouwers te ondersteunen bij de naleving van sanitaire, fytosanitaire en andere landbouwnormen.

Capaciteitsopbouw en technische bijstand

Samen met elke EPO verleent de EU technische bijstand op het gebied van hulp voor handel. Dit helpt landen om hun douaneprocedures aan te passen en het papierwerk te verminderen. Voor u betekent dit minder gedoe bij het omgaan met de douane.

Nuttige links en documenten

Zie het boekje Partnerschap in de praktijk brengen. Economische partnerschapsovereenkomsten (EPO's) tussen de EU en landen in Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan (ACS-landen)