Ftehim ta’ Sħubija Ekonomika (EPAs)

F’daqqa t’għajn

Il-ftehimiet ta’ SħubijaEkonomika (FSE) huma ftehimiet kummerċjali u ta’ żvilupp innegozjati bejn l-UE u l-pajjiżi Afrikani, tal-Karibew u tal-Paċifiku (AKP). Huma jiftħu s-swieq tal-UE b’mod sħiħ u immedjat, filwaqt li s-sħab tal-AKP jiftħu biss parzjalment għall-importazzjonijiet tal-UE, matul perjodi ta’ tranżizzjoni.

Ftehimiet tal-FSE:

• huma proċess li jmur lura għall-iffirmar tal-Ftehim ta’ Cotonou.
• huma “mfassla apposta” biex ikunu adattati għal ċirkostanzi reġjonali speċifiċi.
• huma ftehimiet kompatibbli mad-WTO, iżda jmorru lil hinn mill-ftehimiet ta’ kummerċ ħieles konvenzjonali, li jiffukaw fuq l-iżvilupp tal-AKP, filwaqt li jqisu ċ-ċirkostanzi soċjoekonomiċi tagħhom u jinkludu l-kooperazzjoni u l-assistenza biex jgħinu lill-pajjiżi AKP jibbenefikaw mill-ftehim.
• jipprovdu ambitu għal kooperazzjoni kummerċjali wiesgħa f’oqsma bħan-normi sanitarji u standards oħra.
• il-ħolqien ta’ istituzzjonijiet konġunti li jimmonitorjaw l-implimentazzjoni tal-ftehimiet u jindirizzaw kwistjonijiet kummerċjali b’mod kooperattiv.
• huma mfassla biex ikunu xprunaturi tal-bidla li se jgħinu biex jagħtu spinta lir-riforma u jikkontribwixxu għal governanza ekonomika tajba. Dan se jgħin lis-sħab tal-AKP jattiraw l-investiment u jagħtu spinta lit-tkabbir ekonomiku tagħhom.

Pajjiżi benefiċjarji

B’mod ġenerali, 32-il pajjiż tal-AKP diġà qed jimplimentaw il-FSE, f’ 7 reġjun:

• L-Afrika Ċentrali — il-Kamerun
• L-Afrika tal-Lvant u tan-Nofsinhar (ESA) — il-Komoros, il-Madagaskar, il-Mawrizju, is-Seychelles u ż-Żimbabwe. Hawnhekk sib il-ftehim b’dispożizzjonijiet speċifiċi.
• Il-Komunità tal-Afrika tal-Lvant
• Il-Komunità għall-Iżvilupp tan-Nofsinhar tal-Afrika (SADC) — il-Botswana, l-Eswatini, il-Lesoto, il-Mozambique, in-Namibja, l-Afrika t’Isfel
• Il-Punent tal-Afrika — il-Kosta tal-Avorju u l-Ghana
• Carribean — Antigua u Barbuda, il-Baħamas, il-Barbados, il-Beliże, Dominika, ir-Repubblika Dominikana, Grenada, il-Guyana, il-Ġamajka, San Luċija, San Vincent, San Kitts u Nevis, is-Surinam, Trinidad u Tobago. 
• Paċifiku — Fiġi, Papua New Guinea, Samoa u l-Gżejjer Solomon.

Żewġ reġjuni fl-Afrika — l-Afrika tal-Punent u l-Komunità tal-Afrika tal-Lvant (EAC) — għad iridu jiffinalizzaw il-proċessi ta’ ffirmar tagħhom, filwaqt li l-Istati Membri tal-UE u 15 minn 16 pajjiż tal-Afrika tal-Punent u 2 minn 5 pajjiż tal-EAC iffirmaw dawn il-FSE reġjonali.

Ara ħarsa ġenerali lejn l-implimentazzjoni tal-FSE f’diversi pajjiżi sħab.

Dispożizzjonijiet asimmetriċi favur il-pajjiżi AKP

Il-FSE jipprevedu dispożizzjonijiet dwar l-asimmetriji favur il-pajjiżi AKP, bħall-esklużjoni ta’ prodotti sensittivi mil-liberalizzazzjoni, perjodi twal ta’ liberalizzazzjoni, regoli flessibbli tal-oriġini, u salvagwardji u miżuri speċjali għall-agrikoltura, is-sigurtà tal-ikel u l-protezzjoni tal-industrija li għadha tibda.

• Filwaqt li s-swieq tal-UE huma miftuħa immedjatament u kompletament, l-AKP għandhom 15 snin biex jiftħu għall-importazzjonijiet tal-UE (bi protezzjoni għal importazzjonijiet sensittivi) u sa 25 snin f’każijiet eċċezzjonali. Barra minn hekk, il-produtturi ta’ 20 % tal-oġġetti l-aktar sensittivi se jgawdu minn protezzjoni permanenti mill-kompetizzjoni.

Tariffi

• L-UE tagħti dazji żero u kwoti żero lill-importazzjonijiet li jiġu mill-pajjiżi AKP. L-aċċess għas-suq tal-UE huwa permanenti, sħiħ u ħieles għall-prodotti kollha mill-EPA
• Il-pajjiżi tal-AKP jeliminaw gradwalment id-dazji, fuq perjodu ta’ 15–25 snin. Prodotti sensittivi bħall-oġġetti tal-ikel jistgħu jiġu esklużi kompletament mil-liberalizzazzjoni. Jekk l-importazzjonijiet ta’ xi prodotti tal-UE fil-pajjiżi AKP jiżdiedu f’daqqa waħda, japplikaw salvagwardji bħall-kwoti tal-importazzjoni. Xi FSE jippermettu lill-pajjiżi AKP jimponu dazji ġodda għal raġunijiet speċifiċi relatati mal-iżvilupp.
• Uża l-għażla tat-tiftix tal-Assistent tal-Kummerċ Tiegħi biex issib l-informazzjoni eżatta dwar id-dazji u t-tariffi għall-prodott speċifiku tiegħek, filwaqt li tqis il-pajjiż tal-oriġini u tad-destinazzjoni tiegħu. Jekk għandek xi dubju, ikkuntattja lill-awtoritajiet doganali tiegħek.

Regoli tal-oriġini

Sabiex jikkwalifika għal trattament preferenzjali, il-prodott tiegħek se jkollu jissodisfa r-regoli tal-oriġini skont il-ftehim. Jekk jogħġbok iċċekkja l- “Għodda ta’ Awtovalutazzjoni tar-Regoli tal-Oriġini (ROSA)” interattiva fl-Assistent tal-Kummerċ Tiegħi biex tivvaluta jekk il-prodott tiegħek jissodisfax ir-regoli tal-oriġini u skopri kif tħejji d-dokumenti korretti.

Regoli ta’ oriġini flessibbli jippermettu lill-pajjiżi AKP jesportaw prodotti b’inputs minn pajjiżi oħra, speċjalment f’setturi ewlenin — l-agrikoltura, is-sajd u t-tessuti u l-ħwejjeġ. Pereżempju, prodott tat-tessuti jista’ jidħol fl-UE mingħajr dazju jekk mill-inqas stadju wieħed fil-produzzjoni tiegħu — bħall-insiġ jew ix-xogħol bil-labar — ikun seħħ f’pajjiż tal-FSE.

Tolleranza

It-tolleranzi inklużi fil-FSE huma aktar laxki minn dawk tas-soltu. Dawn jammontaw għal 15 % fil-prezz mill-fabbrika tal-prodott finali, minflok 10 % previsti fil-biċċa l-kbira tal-ftehimiet tal-UE. Għat-tessuti u l-ħwejjeġ, se japplikaw tolleranzi speċifiċi.

Kumulazzjoni

Id-dispożizzjonijiet ġenerali tal-FSE jinkludu t-tipi ta’ akkumulazzjoni li ġejjin:

• Akkumulazzjoni bilaterali mal-UE
• Akkumulazzjoni djagonali u kumulazzjoni sħiħa mal-PTEE u l-pajjiżi AKP. Jista’ jkun hemm differenzi fid-dispożizzjonijiet applikabbli fil-FSE differenti. Jekk jogħġbok iċċekkja d-dispożizzjonijiet rilevanti għal kull FSE. Fil-biċċa l-kbira tal-FSE implimentati, l-Akkumulazzjoni mal-pajjiżi kollha tal-AKP (kif definit f’kull FSE) tapplika biss jekk:
  • il-pajjiżi involuti fl-akkwist tal-istatus oriġinarju jkunu kkonkludew ftehimiet ta’ kooperazzjoni amministrattiva;
  • l-inputs u l-prodotti finali jkunu kisbu status oriġinarju bl-applikazzjoni tal-istess regoli tal-oriġini bħal dawk inklużi fl-FSE.
• Akkumulazzjoni ma’ pajjiżi ġirien li qed jiżviluppaw. Materjali li joriġinaw f’pajjiż ġar li qed jiżviluppa (li jappartjenu għal entità ġeografika koerenti) minbarra Stat tal-AKP jistgħu jitqiesu bħala materjali li joriġinaw fl-Istati tal-FSE meta jkunu inkorporati fi prodott miksub hemmhekk. Jekk jogħġbok innota l-punti li ġejjin:
  • Il-lista ta’ dak li huwa kkunsidrat bħala pajjiż ġar hija annessa f’kull Protokoll.
  • Biex tapplika din it-tip ta’ akkumulazzjoni, din trid tintalab mill-pajjiżi tal-FSE.
  • F’dan il-każ, ir-regoli tal-oriġini applikabbli għall-inputs li ġejjin mill-pajjiżi ġirien huma definiti f’kull FSE.

Għall-FSE SADC li ilu jiġi applikat provviżorjament 16/9/2016, hemm żewġ tipi oħra ta’ akkumulazzjoni li jissostitwixxu d-dispożizzjonijiet relatati mal-akkumulazzjoni ma’ pajjiżi ġirien li qed jiżviluppaw. Dawn huma:

• Akkumulazzjoni fir-rigward ta’ materjali li huma soġġetti għat-trattament mingħajr dazju tan-Nazzjon l-Aktar Iffavorit (MFN) fl-Unjoni Ewropea
• Akkumulazzjoni fir-rigward ta’ materjali li joriġinaw f’pajjiżi oħra li jibbenefikaw minn aċċess preferenzjali mingħajr dazju u kwota għall-Unjoni Ewropea

Fil-prattika, dan ta’ hawn fuq jippermetti lill-pajjiżi EPA SADC għall-akkumulazzjoni tal-oriġini għall-materjali kollha li jistgħu jiġu importati fl-UE b’dazju żero (dan huwa jew permezz tal-qafas ta’ arranġament preferenzjali mal-UE — inkluż il-GSP — jew abbażi tal-MFN). Għalhekk, hija stabbilita “akkumulazzjoni globali” għal materjali b’dazju żero irrispettivament mill-oriġini tagħhom għall-pajjiżi firmatarji tal-FSE.

Trasport dirett

Evidenza ta’ trasport dirett għandha tinġieb lill-awtoritajiet doganali tal-pajjiż importatur.

It-trasport dirett bejn Stat tal-Afrika tal-Lvant u tan-Nofsinhar (ESA), u l-UE (jew mit-territorju tal-pajjiżi l-oħra msemmija fl-Artikoli dwar l-akkumulazzjoni) huwa applikabbli. Prodotti oriġinarji jistgħu jiġu ttrasportati permezz ta’ pipeline li jgħaddi minn territorju ieħor għajr dak ta’ Stat tal-ESA jew tal-UE.

Huwa applikabbli t-trasport dirett bejn Stat tal-Paċifiku u l-UE (jew mit-territorju tal-pajjiżi l-oħra msemmija fl-Artikoli dwar il-kumulazzjoni). L-istess prinċipju japplika għat-trasport tal-merkanzija bejn l-Istati tal-Cariforum u l-UE.

Għall-SADC EPA, il-kundizzjonijiet aktar stretti tad-dispożizzjoni tat- “trasport dirett” huma sostitwiti b’sistema ġdida msejħa “nonalterazzjoni”. Ir-regola tan-nonalterazzjoni tippermetti t-trasbord, il-ħżin u l-qsim ta’ kunsinni fit-territorju ta’ pajjiżi terzi.

Restituzzjoni tad-dazji

Dan ifisser li tista’ tintalab rifużjoni għad-dazju mħallas fuq materjali li qabel kienu importati għal aktar ipproċessar u mbagħad esportati lejn pajjiż li ffirma Ftehim ta’ Sħubija Ekonomika mal-UE.

Kundizzjonijiet tal-bastimenti

Ħut maqbud fl-ibħra miftuħa u fiż-Żoni Ekonomiċi Esklussivi tal-pajjiżi tal-FSE jista’ jitqies li joriġina f’pajjiż tal-FSE biss meta jinqabad minn bastimenti li jissodisfaw ċerti kriterji. Dawn il-kriterji jirreferu għall-post tar-reġistrazzjoni ta’ bastiment, għall-bandiera li taħtha “jbaħħru,” u għas-sjieda tagħhom.

Jekk jogħġbok innota li, skont ir-regoli ta’ oriġini tal-FSE, ma hemm l-ebda rekwiżit speċifiku dwar in-nazzjonalità tal-ekwipaġġ, tal-kaptani jew tal-uffiċjali. Dawn ir-rekwiżiti, li kienu fil-Ftehim ta’ Cotonou oriġinali, issa tneħħew biex jiġi ffaċilitat l-għoti tal-oriġini lill-ħut maqbud mill-pajjiżi tal-FSE.

Minħabba d-dispożizzjonijiet dwar il-kumulazzjoni, dawn il-kundizzjonijiet jistgħu jiġu ssodisfati minn Stati EPA differenti.

Regoli tal-oriġini speċifiċi għall-prodott

Ir-regoli Speċifiċi għall-Prodotti huma inklużi fl-Anness II ta’ kull Protokoll. Madankollu, għal xi FSE, xi regoli inqas stretti huma inklużi fl-Anness 2A.

• Regoli tal-oriġini frott EPA
• Regoli tal-oriġini dwar is-sajd tal-FSE
• Regoli tal-oriġini żjut essenzjali EPA
• Regoli tal-oriġini EPA artiġjanat
• Regoli ta’ oriġini Gomma EPA
• Regoli tal-oriġini EPA kawkaw
• Regoli tal-oriġini tal-ħwejjeġ EPA
• Regoli tal-oriġini tat-tagħmir elettriku EPA
• Regoli ta’ oriġini ġilda EPA
• Regoli tal-oriġini laħam EPA
• Regoli tal-oriġini tal-injam EPA

Uża l-għażla tat-tfittxija tal-Assistent tal-Kummerċ Tiegħi biex issib ir-regoli applikabbli għall-prodott speċifiku tiegħek, abbażi tal-pajjiż tal-oriġini tiegħu u l-pajjiż tad-destinazzjoni tiegħu.

Derogi

Minbarra dawn id-dispożizzjonijiet, ingħataw derogi għar-regola speċifika ta’ prodott taħt diversi FSE. Pereżempju, il-FSE tal-Cariforum ta deroga lir-Repubblika Dominikana (ara l-FSE tal-Cariforum għal regola speċifika għall-ħwejjeġ), il-FSE tal-ESA u tal-Paċifiku rispettivament taw wieħed dwar it-tonn fil-laned (ara l-FSE tal-ESA għal regola speċifika għat-tonn fil-laned) u fl-aħħar il-pajjiżi EPA SADC ingħataw derogi f’diversi oqsma inkluż dwar it-tonn u l-awwista. (ara għan-Namibja regola speċifika għat-tonn Albacore u għall-Możambik bħala regola speċifika għall-gambli, il-gambli kbar u l-awwista).

Provi tal-oriġini

• Biex issir esportatur approvat, trid tkun tista’ tipprova lill-awtoritajiet doganali tiegħek l-istatus oriġinarju tal-prodotti tiegħek, kif ukoll kwalunkwe rekwiżit ieħor li jistgħu jimponu.

L-awtoritajiet doganali jistgħu jirtiraw l-istatus ta’ esportatur approvat tiegħek f’każ ta’ użu ħażin. Biex issir taf aktar dwar il-proċeduri, ikkuntattja lill-awtoritajiet doganali tiegħek.

• Biex jikkwalifikaw għal rati ta’ dazju preferenzjali, il-prodotti li joriġinaw fil-pajjiżi tal-FSE jridu jkunu akkumpanjati minn prova tal-oriġini. Il-prova tal-oriġini tibqa’ valida għal 10-il xahar. Dan jista’ jkun jew
  • ċertifikat ta’ Moviment EUR.1 — maħruġ mill-awtoritajiet doganali tal-pajjiż esportatur. L-esportatur (jew ir-rappreżentant awtorizzat) li japplika għal ċertifikat irid ikun lest li jissottometti dokumenti li jagħtu prova tal-istatus oriġinarju tal-prodotti kkonċernati fuq talba u jissodisfa r-rekwiżiti l-oħra tal-Protokoll tar-regoli tal-oriġini
  • dikjarazzjoni ta’ fattura — maħruġa minn kwalunkwe esportatur, għal kunsinni b’valur ta’ EUR 6 000 jew inqas, jew minn esportaturi approvati, għal kunsinni ta’ kwalunkwe valur
• Meta timla dikjarazzjoni tal-fattura, għandek tkun lest li tissottometti dokumenti li jagħtu prova tal-istatus oriġinarju tal-prodotti tiegħek u li jissodisfaw ir-rekwiżiti l-oħra tal-Protokoll dwar ir-regoli tal-oriġini.

Il-kampjuni xierqa għaċ-ċertifikat tal-moviment EUR.1 u d-dikjarazzjoni tal-fattura jistgħu jinstabu f’kull ftehim tal-FSE, bħala annessi fil-protokoll dwar id-definizzjoni tal-kunċett ta’ “prodotti oriġinarji” u l-metodi ta’ kooperazzjoni amministrattiva.

Rekwiżiti tal-prodott

Regoli u rekwiżiti tekniċi

• Tgħallem dwar ir-rekwiżiti tekniċi, ir-regoli u l-proċeduri li l-merkanzija trid tissodisfa sabiex tiġi importata fl-Unjoni Ewropea.
• Fittex ir-regoli u r-regolamenti speċifiċi applikabbli għall-prodott tiegħek u l-pajjiż ta’ oriġini tiegħu fil-bażi tad-data tal-Assistenti Kummerċjali. Biex tara r-rekwiżiti għall-prodott tiegħek l-ewwel trid tidentifika l-kodiċi doganali tiegħu. Jekk ma tafx il-kodiċi doganali, tista’ tfittex għalih bl-isem tal-prodott tiegħek fil-magna tat-tiftix integrata.

Rekwiżiti ta’ saħħa u sikurezza SPS

• Tgħallem dwar l-istandards tas-saħħa, tas-sikurezza, sanitarji u fitosanitarji (SPS) li l-oġġetti jridu jissodisfaw sabiex jiġu importati fl-Unjoni Ewropea.
• Fittex ir-regoli dwar is-saħħa, is-sikurezza u l-SPS applikabbli għall-prodott tiegħek u l-pajjiż ta’ oriġini tiegħu fil-bażi tad-data tal-Assistenti Kummerċjali. Biex tara r-rekwiżiti għall-prodott tiegħek l-ewwel trid tidentifika l-kodiċi doganali tiegħu. Jekk ma tafx il-kodiċi doganali, tista’ tfittixha bl-isem tal-prodott tiegħek b’magna tat-tiftix integrata.

Dokumenti u proċeduri ta’ approvazzjoni doganali

Proċeduri għall-prova u l-verifika tal-oriġini

Għal deskrizzjoni ta’ kif tagħti prova tal-oriġini tal-prodotti tiegħek biex titlob tariffa preferenzjali u tar-regoli relatati mal-verifika tal-oriġini mill-awtoritajiet doganali, jekk jogħġbok irreferi għat-taqsima dwar ir-regoli tal-oriġini ta’ hawn fuq.  

Dokumenti oħra

Skopri dwar dokumenti u proċeduri ta’ approvazzjoni doganali oħra meħtieġa għall-importazzjoni fl-Unjoni Ewropea.

Proprjetà intellettwali u indikazzjonijiet ġeografiċi

• Sib informazzjoni speċifika dwar il-leġiżlazzjoni tal-UE għall-PI u l-IE, kif ukoll il-politika tal-UE dwar id-DPI lejn il-pajjiżi l-anqas żviluppati u dawk li qed jiżviluppaw
• Sib informazzjoni ġenerali dwar il-Proprjetà Intellettwali u l-Indikazzjonijiet Ġeografiċi

Kummerċ fis-servizzi

• Sib informazzjoni speċifika dwar is-suq tal-UE għas-Servizzi
• Sib informazzjoni ġenerali dwar ir-regoli, ir-regolamenti u l-faċilitajiet li jirregolaw il-kummerċ fis-servizzi

L-akkwist pubbliku

• Sib informazzjoni speċifika dwar is-suq tal-UE tal-akkwist pubbliku
• Sib informazzjoni ġenerali dwar il-leġiżlazzjoni dwar l-akkwist pubbliku, ir-regoli u l-aċċess għal swieq differenti

Investiment

• Sib informazzjoni speċifika dwar investimenti minn barra lejn l-UE
• Sib informazzjoni ġenerali biex tippermetti l-investiment tiegħek barra minn pajjiżek 

Oħrajn (kompetizzjoni, TSD)

Kompetizzjoni

• Mill-2014, l-UE waqqfet is-sussidji tal-esportazzjoni fuq il-prodotti kollha esportati lejn il-pajjiżi tal-FSE.
• L-UE mminimizzat il-miżuri bil-produzzjoni u d-distorsjoni tal-kummerċ
• Jekk l-industrija lokali tkun mhedda minħabba żidiet qawwija fl-importazzjoni mill-Ewropa, il-FSE jippermettu li jiġu attivati miżuri biex jiġu protetti s-setturi industrijali u l-industrija li għadha tibda.

Żvilupp sostenibbli

Il-FSE huma bbażati b’mod espliċitu fuq l-elementi “essenzjali u fundamentali” stabbilitifil-Ftehim ta’ Cotonou, jiġifieri d-drittijiet tal-bniedem, il-prinċipji demokratiċi, l-istat tad-dritt, u l-governanza tajba. Il-FSE għalhekk fihom waħda mill-aktar lingwaġġ b’saħħtu dwar id-drittijiet u l-iżvilupp sostenibbli disponibbli fil-ftehimiet tal-UE.

• Il- “klawżola ta’ nuqqas ta’ eżekuzzjoni” tfisser li “miżuri xierqa” (kif stabbilit skont il-Ftehim ta’ Cotonou) jistgħu jittieħdu jekk kwalunkwe parti tonqos milli tissodisfa l-obbligi tagħha fir-rigward tal-elementi essenzjali. Dan jista’ jinkludi s-sospensjoni tal-benefiċċji kummerċjali.
• L-istituzzjonijiet konġunti tal-FSE għandhom il-kompitu li jimmonitorjaw u jivvalutaw l-impatt tal-implimentazzjoni tal-FSE fuq l-iżvilupp sostenibbli tal-Partijiet. F’konformità mal-Ftehim ta’ Cotonou, hemm rwol ċar għas-soċjetà ċivili u l-membri tal-parlament.

L-integrazzjoni reġjonali

Il-FSE għandhom l-għan li jikkontribwixxu għall-integrazzjoni ekonomika reġjonali. Il-klawsoli ta’ preferenza reġjonali fil-FSE jistabbilixxu li l-pajjiżi fl-istess reġjun jipprovdu mill-inqas l-istess vantaġġi lil xulxin bħalma jipprovdu lill-UE.

Il-FSE huma għalhekk dwar il-kummerċ bejn il-pajjiżi f’FSE daqs kemm huma dwar il-kummerċ mal-UE.

• L-UE tipprovdi għajnuna għall-iżvilupp u miżuri ta’ bini ta’ kapaċità kummerċjali biex tappoġġa lill-bdiewa tal-AKP biex jikkonformaw ma’ standards sanitarji, fitosanitarji u agrikoli oħra.

Tisħiħ tal-kapaċitajiet u assistenza teknika

Flimkien ma’ kull FSE, l-UE tipprovdi assistenza teknika tal-Għajnuna għall-Kummerċ. Dan jgħin lill-pajjiżi jadattaw il-proċeduri doganali tagħhom u jnaqqsu l-burokrazija. Għalik, dan ifisser inqas xkiel meta tittratta mad-dwana.

Links u dokumenti utli

Ara l-ktejjeb Putting Partnership into Practice (Putting Partnership into Practice). Ftehimiet ta’ sħubija ekonomika (FSE) bejn l-UE u l-pajjiżi Afrikani, tal-Karibew u tal-Paċifiku (AKP)