Comhaontuithe um Chomhpháirtíocht Eacnamaíoch (EPAnna)

Foghlaim faoi Chomhaontuithe Comhpháirtíochta Eacnamaíche (EPA) an Aontais le comhpháirtithe san Afraic, i Muir Chairib agus san Aigéan Ciúin (ACC).

Sracfhéachaint

Is éard atá sna Comhaontuithe um ChomhpháirtíochtEacnamaíoch (EPAnna) comhaontuithe trádála agus forbartha arna gcaibidliú idir an tAontas agus tíortha san Afraic, i Muir Chairib agus san Aigéan Ciúin (ACC). Osclaíonn siad margaí an Aontais go hiomlán agus láithreach, ach ní osclaíonn comhpháirtithe ACC ach go páirteach d’allmhairí an Aontais, thar idirthréimhsí.

 

Comhaontuithe CCE:

  • rinneadh iad a chaibidliú tar éis shíniú Chomhaontú Comhpháirtíochta Cotonou in 2000, ar cuireadh Comhaontú Shamó ina ionad an 1 Eanáir 2024;
  • atá ‘saincheaptha’ chun freastal ar imthosca sonracha tíre agus réigiúnacha;
  • atá comhoiriúnach leis an Eagraíocht Dhomhanda Trádála, ach a théann níos faide ná gnáth-chomhaontuithe saorthrádála, a dhíríonn ar fhorbairt ACC, agus a n-imthosca socheacnamaíocha á gcur san áireamh, lena n-áirítear comhar agus cúnamh chun cabhrú le tíortha ACC tairbhe a bhaint as na comhaontuithe;
  • scóip a chur ar fáil do chomhar trádála fadréimseach i réimsí amhail noirm sláintíochta agus caighdeáin eile;
  • institiúidí comhpháirteacha a bheith acu a dhéanann faireachán ar chur chun feidhme na gcomhaontuithe agus a thugann aghaidh ar shaincheisteanna trádála ar bhealach comhoibritheach; agus
  • tá siad ceaptha chun athruithe a spreagadh a chuirfidh le hathchóiriú agus le dea-rialachas eacnamaíoch, agus ar an gcaoi sin cuideofar le comhpháirtithe ACC infheistíocht a mhealladh agus borradh a chur faoina bhfás eacnamaíoch.

Tíortha is tairbhithe

Ar an iomlán, tá 33 thír ACC ag cur CCEnna chun feidhme cheana féin, ar fud 7 réigiún:

Tá dhá CCE réigiúnacha san Afraic – iad siúd leis an Afraic Thiar agus le Comhphobal na hAfraice Thoir (EAC) – fós le cur chun feidhme ar bhonn réigiúnach. Agus é ag freagairt don iarraidh ó chomhpháirtithe áirithe san Afraic dul ar aghaidh leis na CCEnna sin, thug an tAontas CCEnna eatramhacha i gcrích le Gána agus leis an gCósta Eabhair. A mhéid a bhaineann le CCE AE-EAC, le Cruinniú Mullaigh EAC 2021, ceadaíodh do thíortha aonair EAC an comhaontú réigiúnach bunaidh a chur chun feidhme go déthaobhach faoi phrionsabal na ‘geoiméadrachta athraithí’. Dá bhrí sin, thug an tAontas agus an Chéinia CCE i gcrích arb é is aidhm dó CCE AE-EAC a chur chun feidhme go déthaobhach, agus tá sé oscailte do chomhaltaí eile EAC a bheith páirteach ann.

Féach forbhreathnú ar chur chun feidhme EPA i dtíortha comhpháirtíochta éagsúla.

Forálacha neamhshiméadracha i bhfabhar thíortha ACC

Déantar foráil in CCEnna maidir le forálacha neamhshiméadrachta i bhfabhar thíortha ACC, amhail táirgí íogaire a eisiamh ón léirscaoileadh, tréimhsí fada léirscaoilte, rialacha solúbtha tionscnaimh, agus coimircí agus bearta speisialta don talmhaíocht, don tslándáil bia agus do chosaint thionscal na naíonán.

  • Cé go bhfuil margaí an AE oscailte láithreach agus go hiomlán, tá 15 bliana ag na ACPanna le hoscailt d'allmhairí an AE (le cosaint ar allmhairí íogaire) agus suas le 25 bliana i gcásanna eisceachtúla. Thairis sin, beidh cosaint bhuan ar iomaíocht ag táirgeoirí 20 % de na hearraí is íogaire.

Taraifí

  • Deonaíonn an tAontas dleachtanna nialasacha agus cuótaí nialasacha d’allmhairí a thagann ó thíortha ACC. Tá rochtain ar mhargadh an AE buan, iomlán agus saor in aisce do gach táirge ó chomhpháirtithe EPA.
  • Cuireann tíortha ACC deireadh de réir a chéile le dleachtanna, thar 15-25 bliana. Is féidir táirgí íogaire amhail earraí bia a eisiamh go hiomlán ón léirscaoileadh. Má thagann borradh tobann ar allmhairí earraí áirithe de chuid an Aontais isteach i dtíortha ACC, beidh feidhm ag cosaintí amhail cuótaí iompórtála. Le roinnt CCEnna, ceadaítear do thíortha ACC dualgais nua a fhorchur ar chúiseanna sonracha a bhaineann leis an bhforbairt.
  • Bain úsáid as rogha cuardaigh Mo Chúntóra Trádála chun an t-eolas cruinn a fháil faoi dhleachtanna agus taraifí do tháirge ar leith, agus a thír thionscnaimh agus a cheann scríbe á gcur san áireamh. Má tá amhras ort, déan teagmháil le d'údaráis chustaim.

Rialacha tionscnaimh

D'fhonn cáiliú do chóireáil fhabhrach, beidh ar do tháirge na rialacha tionscnaimh faoin gcomhaontú a chomhlíonadh. Féach an uirlis idirghníomhach “UirlisFéinmheasúnaithe maidir leis na Rialacha Tionscnaimh (ROSA)”i Mo Chúntóir Trádála chun a mheas an gcomhlíonann do tháirge na rialacha tionscnaimh agus chun a fháil amach conas na doiciméid chearta a ullmhú.

Cuireann rialacha solúbtha tionscnaimh ar chumas thíortha ACC táirgí a onnmhairiú le hionchur ó thíortha eile, go háirithe i bpríomhearnálacha - talmhaíocht, iascach agus teicstílí agus éadaí. Mar shampla, is féidir le táirge teicstíle dul isteach san Aontas saor ó dhleacht má tharla céim amháin ar a laghad ina tháirgeadh – amhail fíodóireacht nó cniotáil – i dtír EPA.

Lamháltas

Tá na lamháltais a áirítear sna EPAnna níos boige ná na lamháltais is gnách. Is ionann iad agus 15 % i bpraghas díreach ón obair an táirge deiridh, in ionad 10 % dá bhforáiltear i bhformhór chomhaontuithe an Aontais. Maidir le teicstílí agus éadaí, beidh lamháltais shonracha i bhfeidhm.

Carnadh

Áirítear na cineálacha carntha seo a leanas i bhforálacha ginearálta EPAnna:

  • Carnadh déthaobhach leis an Aontas Eorpach
  • Carnadh trasnánach agus Carnadh iomlán le tíortha agus críocha thar lear agus le tíortha ACC. D’fhéadfadh difríochtaí a bheith ann sna forálacha is infheidhme sna EPAnna éagsúla. Seiceáil na forálacha ábhartha le haghaidh gach EPA. I bhformhór na CCEnna a chuirtear chun feidhme, ní bheidh feidhm ag carnadh le tíortha uile ACC (mar a shainmhínítear i ngach CCE) ach amháin sna cásanna seo a leanas:
    • go bhfuil comhaontuithe comhair riaracháin tugtha i gcrích ag na tíortha a bhfuil baint acu leis an stádas tionscnaimh a fháil;
    • tá stádas tionscnaimh bainte amach ag na hionchuir agus na táirgí deiridh trí na rialacha tionscnaimh céanna a chur i bhfeidhm leis na rialacha a áirítear in EPA.
  • Carnadh le tíortha comharsanachta i mbéal forbartha. Féadfar ábhair de thionscnamh tíre comharsanachta atá i mbéal forbartha (a bhaineann le heintiteas geografach comhtháite) seachas Stát ACC a mheas mar ábhair de thionscnamh na Stát CCE nuair a ionchorpraítear iad i dtáirge a fuarthas ansin. Tabhair faoi deara le do thoil:
    • Tá liosta de na nithe a mheastar a bheith ina dtír chomharsanach i gceangal le gach Prótacal.
    • Chun go mbeidh feidhm ag an gcineál seo carntha, ní mór do thíortha CCE é a iarraidh.
    • Sa chás sin, sainítear i ngach EPA na rialacha tionscnaimh is infheidhme maidir leis na hionchuir a thagann ó na tíortha comharsanachta.

Maidir leis an gComhaontú Comhpháirtíochta Eacnamaíche idir an tAontas agus Comhphobal Forbraíochta Dheisceart na hAfraice atá á chur i bhfeidhm go sealadach ón 16/9/2016 i leith, tá dhá chineál carntha eile ann a chuirtear in ionad na bhforálacha a bhaineann le carnadh le tíortha comharsanachta atá i mbéal forbartha. Is iad sin:

  • Carnadh maidir le hábhair atá faoi réir chóir saor ó dhleacht na Náisiún Barrfhabhair (NBF) san Aontas Eorpach.
  • Carnadh maidir le hábhair de thionscnamh tíortha eile a thairbhíonn de rochtain fhabhrach saor ó dhleacht agus saor ó chuóta ar an Aontas Eorpach.

Go praiticiúil, ceadaítear leis an méid thuas do thíortha SADC EPA carnadh tionscnaimh a dhéanamh le haghaidh na n-ábhar uile is féidir a allmhairiú isteach san Aontas ar dhleacht nialasach (is trí chreat socraithe fhabhraigh leis an Aontas é sin - lena n-áirítear GSP- nó ar bhonn Náisiúin Barrfhabhair). Dá bhrí sin, bunaítear ‘carnadh domhanda’ le haghaidh ábhair atá saor ó dhleacht beag beann ar a dtionscnamh do thíortha sínithe EPA.

Iompar díreach

Ní mór fianaise ar iompar díreach a thabhairt d'údaráis chustaim na tíre allmhairithe.

Is infheidhme iompar díreach idir Stát Oirthear agus Dheisceart na hAfraice (ESA), agus an tAontas (nó trí chríoch na dtíortha eile a luaitear sna hAirteagail maidir le carnadh). Féadfar táirgí tionscnaimh a iompar trí phíblíne trasna críche seachas críoch Stáit de chuid CEC nó críoch Stáit de chuid AE.

Is infheidhme iompar díreach idir Stát EPA san Aigéan Ciúin agus an tAontas (nó trí chríoch na dtíortha eile a luaitear sna hAirteagail maidir le carnadh). Tá feidhm ag an bprionsabal céanna maidir le hiompar earraí idir Stáit CARIFORUM EPA agus an tAontas Eorpach.

Maidir le EPA AE-SADC, cuirtear córas nua ar a dtugtar ‘neamhathrú’ in ionad choinníollacha níos déine na forála ‘iompar díreach’. Leis an riail maidir le neamhathrú, ceadaítear trasloingsiú, stóráil agus roinnt coinsíneachtaí i gcríoch tríú tíortha.

Aisíocaíocht dleachta

Ciallaíonn sé gur féidir aisíocaíocht a éileamh ar dhleacht a íocadh ar ábhair a allmhairíodh roimhe sin lena bpróiseáil tuilleadh agus a onnmhairíodh ansin chuig tír a shínigh Comhaontú Comhpháirtíochta Eacnamaíche leis an AE.

Dálaí soithí

Ní féidir a mheas gur de thionscnamh tíre EPA iad éisc a ghabhtar ar an mórmhuir agus i gCriosanna Eacnamaíocha Eisiacha thíortha EPA ach amháin nuair a ghabhann soithí í a chomhlíonann critéir áirithe. Tagraíonn na critéir sin d’áit chlárúcháin soithigh, don bhratach faoina ndéanann siad ‘seol’, agus dá n-úinéireacht.

Tabhair faoi deara le do thoil, faoi rialacha tionscnaimh an EPA, nach bhfuil aon cheanglas sonrach ann maidir le náisiúntacht na foirne, na máistrí nó na n-oifigeach. Baineadh na ceanglais sin, a bhí i gComhaontú bunaidh Cotonou, anois chun tabhairt tionscnaimh d'iasc a ghabh tíortha EPA a éascú.

Mar gheall ar fhorálacha maidir le carnadh, is féidir le Stáit éagsúla EPA na coinníollacha sin a chomhlíonadh.

Rialacha tionscnaimh táirgeshonracha

Tá Rialacha Táirgeshonracha ar áireamh in Iarscríbhinn II a ghabhann le gach Prótacal. Mar sin féin, i gcás roinnt CCEnna, áirítear roinnt rialacha níos scaoilte in Iarscríbhinn 2A.

 

Úsáid an rogha cuardaigh atá ag Mo Chúntóir Trádála chun teacht ar na rialacha is infheidhme maidir le do tháirge ar leith, bunaithe ar a thír thionscnaimh agus ar a thír chinn scríbe.

 

Maoluithe

De bhreis ar na forálacha sin, deonaíodh maoluithe ar riail shonrach táirge faoi CCEnna éagsúla. Mar shampla, dheonaigh EPA Cariforum an Aontais maolú don Phoblacht Dhoiminiceach (féach CCE Cariforum an Aontais le haghaidh riail shonrach maidir le baill éadaigh),dheonaigh CCE AE-GES agus CCEnna AE-Aigéan Ciúin faoi seach maolú maidir le tuinníní stánaithe (féach CCE AE-GES le haghaidh riail shonrach maidir le tuinníní stánaithe) agus ar deireadh deonaíodh maoluithe dothíortha CCE SADC i roinnt réimsí lena n-áirítear maidir le tuinníní agus gliomaigh. (féach riail shonrach don Namaib maidir leis an tuinnín colgach agus Mósaimbíc mar riail shonrach maidir le séaclaí, cloicheáin agus gliomaigh).

Cruthúnais tionscnaimh

  • Chun a bheith i d'onnmhaireoir formheasta, ní mór duit a bheith in ann stádas tionscnaimh do tháirgí a chruthú do d'údaráis chustaim, chomh maith le haon cheanglais eile a d'fhéadfadh siad a fhorchur.

Is féidir leis na húdaráis chustaim do stádas onnmhaireora formheasta a tharraingt siar i gcás mí-úsáide. Chun tuilleadh eolais a fháil faoi na nósanna imeachta, déan teagmháil le d'údaráis chustaim.

  • Chun cáiliú do rátaí dleachta fabhracha, ní mór cruthúnas tionscnaimh a bheith ag gabháil le táirgí de thionscnamh thíortha CCE. Beidh an cruthúnas ar thionscnamh fós bailí ar feadh 10 mí. D'fhéadfadh sé seo a bheith chomh maith
    • Deimhniú Gluaiseachta EUR.1 - arna eisiúint ag údaráis chustaim na tíre onnmhairithe. Ní mór don onnmhaireoir (nó don ionadaí údaraithe) a bhfuil iarratas á dhéanamh aige ar dheimhniú a bheith sásta doiciméid a chur isteach lena gcruthaítear stádas tionscnaimh na dtáirgí lena mbaineann arna iarraidh sin dó agus ní mór dó ceanglais eile na rialacha tionscnaimh a chomhlíonadh; nó
    • dearbhú sonraisc – arna eisiúint ag aon onnmhaireoir, le haghaidh coinsíneachtaí dar luach €6 000 nó níos lú, nó ag onnmhaireoirí formheasta, le haghaidh coinsíneachtaí d’aon luach.
  • Agus dearbhú sonraisc á líonadh isteach agat, ba cheart duit a bheith sásta doiciméid a chur isteach lena gcruthaítear stádas tionscnaimh do tháirgí agus lena gcomhlíontar ceanglais eile an Phrótacail maidir le rialacha tionscnaimh.

 

Tá samplaí iomchuí an deimhnithe gluaiseachta EUR.1 agus an dearbhaithe sonraisc le fáil i ngach comhaontú CCE, mar iarscríbhinní laistigh den phrótacal a bhaineann le sainmhíniú an choincheapa ‘táirgí tionscnaimh’ agus modhanna comhair riaracháin.

Ceanglais táirge

Rialacha agus ceanglais theicniúla

  • Foghlaim faoi na ceanglais theicniúla, na rialacha agus na nósanna imeachta nach mór d'earraí a chomhlíonadh chun go n-iompórtálfar iad san Aontas Eorpach.
  • Cuardaigh na rialacha agus na rialacháin shonracha is infheidhme maidir le do tháirge agus a thír thionscnaimh i mbunachar sonraí na gCúntóirí Trádála. Chun riachtanais do tháirge a fheiceáil beidh ort a chód custaim a aithint ar dtús. Mura bhfuil an cód custaim ar eolas agat, is féidir leat é a chuardach le hainm do tháirge san inneall cuardaigh ionsuite.

Ceanglais sláinte agus sábháilteachta SPS

  • Foghlaim faoi chaighdeáin sláinte, sábháilteachta, sláintíochta agus fíteashláintíochta (SPS) nach mór d'earraí a chomhlíonadh chun go n-iompórtálfar iad san Aontas Eorpach.
  • Cuardaigh na rialacha sláinte, sábháilteachta agus SPS is infheidhme maidir le do tháirge agus a thír thionscnaimh i mbunachar sonraí na gCúntóirí Trádála. Chun riachtanais do tháirge a fheiceáil beidh ort a chód custaim a aithint ar dtús. Mura bhfuil an cód custaim ar eolas agat, is féidir leat é a chuardach le hainm do tháirge leis an inneall cuardaigh ionsuite.

Doiciméid agus nósanna imeachta imréitigh custaim

Nósanna imeachta maidir le tionscnamh a chruthú agus a fhíorú

Chun cur síos a dhéanamh ar conas cruthúnas a thabhairt ar thionscnamh do tháirgí chun taraif fhabhrach a éileamh agus ar na rialacha a bhaineann le fíorú tionscnaimh ag údaráis chustaim, féach an roinn maidir le rialacha tionscnaimh thuas.  

Doiciméid eile

Faigh amach faoi dhoiciméid agus nósanna imeachta eile imréitigh custaim is gá chun iompórtáil isteach san Aontas Eorpach.

Maoin intleachtúil agus tásca geografacha

Trádáil i seirbhísí

Soláthar poiblí

Infheistíocht

Eile (iomaíocht, TSD)

Iomaíocht

  • Ó 2014 i leith, tá deireadh curtha ag an Aontas le fóirdheontais onnmhairiúcháin ar gach táirge a onnmhairítear chuig tíortha EPA.
  • Tá bearta íoslaghdaithe ag an Aontas le táirgeadh agus saobhadh trádála
  • Má tá tionscal áitiúil faoi bhagairt mar gheall ar bhorradh allmhairithe ón Eoraip, ceadaíonn EPAnna bearta a chur i bhfeidhm chun earnálacha tionsclaíocha agus tionscal naíonán a chosaint.

Forbairt inbhuanaithe

Tá forálacha tiomnaithe maidir le Trádáil agus Forbairt Inbhuanaithe ag roinnt CCEnna, amhail CCE AE-SADC agus CCE AE-CARIFORUM. Áirítear go háirithe in EPA AE-na Céinia gealltanais láidre trádála agus inbhuanaitheachta, lena n-áirítear forálacha ceangailteacha maidir le cúrsaí saothair, comhionannas inscne, an comhshaol agus an comhrac i gcoinne an athraithe aeráide.

Déanann an tsochaí shibhialta faireachán ar chur chun feidhme CCE AE-na Céinia agus tugann sí comhairle ina leith, lena n-áirítear maidir lena fhorálacha inbhuanaitheachta, i gcomhthéacs na nGrúpaí Comhairleacha Baile (DAGanna). Tá siad sin comhdhéanta d’eagraíochtaí ionadaíocha gnó, de cheardchumainn agus d’eagraíochtaí neamhrialtasacha ón dá thaobh

Tá EPAnna bunaithe go sainráite ar na gnéithe "riachtanacha agus bunúsacha" a leagtar amach i gComhaontú Shamó, i.e. cearta an duine, prionsabail dhaonlathacha, an smacht reachta, agus dea-rialachas.

  • Ciallaíonn an ‘clásal neamh-fhorghníomhaithe’ gur féidir ‘bearta iomchuí’ (mar a leagtar amach faoi Chomhaontú Shamó) a dhéanamh má mhainníonn aon pháirtí a oibleagáidí a chomhlíonadh i leith na n-eilimintí bunriachtanacha. D’fhéadfadh fionraí sochar trádála a bheith san áireamh leis sin.
  • Cuirtear de chúram ar chomhinstitiúidí CCE faireachán agus measúnú a dhéanamh ar thionchar chur chun feidhme CCEnna ar fhorbairt inbhuanaithe na bPáirtithe. I gcomhréir le Comhaontú Shamó, tá ról soiléir ann don tsochaí shibhialta agus d’fheisirí parlaiminte.

Lánpháirtiú réigiúnach

Tá sé mar aidhm ag EPAnna rannchuidiú le comhtháthú eacnamaíoch réigiúnach. Leagtar amach i gclásail tosaíochta réigiúnacha in CCEnna go soláthraíonn tíortha sa réigiún céanna na buntáistí céanna ar a laghad dá chéile agus a thugann siad don Aontas.

Dá bhrí sin, baineann CCEnna an oiread céanna le trádáil idir na tíortha atá in CCE agus a bhaineann siad le trádáil leis an Aontas.

  • Cuireann an tAontas cúnamh forbartha agus bearta fothaithe acmhainneachta trádála ar fáil chun tacú le feirmeoirí ACC caighdeáin sláintíochta, fíteashláintíochta agus caighdeáin talmhaíochta eile a chomhlíonadh.

Fothú acmhainneachta agus cúnamh teicniúil

In éineacht le gach EPA, cuireann an tAontas cúnamh teicniúil um Chúnamh don Trádáil ar fáil. Cuidíonn sé sin le tíortha a nósanna imeachta custaim a oiriúnú agus páipéarachas a laghdú. Ar do shon, ciallaíonn sé seo níos lú hassle nuair a bhíonn tú ag déileáil le custaim.

Naisc agus doiciméid úsáideacha

Féach an leabhrán Comhpháirtíocht a Chur i gCleachtas. Comhaontuithe um chomhpháirtíocht eacnamaíoch (EPAnna) idir an tAontas agus tíortha san Afraic, i Muir Chairib agus san Aigéan Ciúin (ACC)

Roinn an leathanach seo: