Scéim na bhFabhar Ginearálaithe Plus (GSP+)

Sracfhéachaint

Le Scéim na bhFabhar Ginearálaithe Plus (GSP+) de chuid an Aontais, tugtar dreasacht speisialta do thíortha i mbéal forbartha forbairt inbhuanaithe agus dea-rialachas a shaothrú. 

Ní mór do thíortha incháilithe 27 gcoinbhinsiún idirnáisiúnta a chur chun feidhme maidir le

• cearta an duine
• cearta saothair
• an comhshaol
• dea-rialachas

Mar chúiteamh air sin, ghearr an tAontas a dhleachtanna iompórtála go nialas ar níos mó ná dhá thrian de línte taraife a n-easpórtálacha.

Tíortha is tairbhithe

• An Bholaiv
• Rinn Verde
• An Chirgeastáin
• An Mhongóil
• An Phacastáin
• Na hOileáin Fhilipíneacha
• Srí Lanca

Dul in éag: Tá an GSP+ atá ann faoi láthair bailí go dtí 2023.

Taraifí

Liosta iomlán na dtáirgí a chumhdaítear.

Bain úsáid as an rogha cuardaigh Mo Chúntóir Trádála chun teacht ar an eolas cruinn maidir le dleachtanna agus taraifí do tháirge ar leith, ag cur san áireamh a thír thionscnaimh agus a cheann scríbe.

Má tá amhras ort, déan teagmháil le d’údaráis chustaim.

Rialacha tionscnaimh

D’fhonn cáiliú do chóireáil fhabhrach, beidh ar do tháirge a shásamh na rialacha tionscnaimh faoin gcomhaontú. Seiceáil an “UirlisFéinmheasúnaithe Rialacha Tionscnaimh (ROSA)” i mo Chúntóir Trádála chun a mheas an gcomhlíonann do tháirge na rialacha tionscnaimh agus chun a fháil amach conas na doiciméid chearta a ullmhú.

Lamháltas

Cuirtear lamháltas in iúl

• i bpraghas na dtáirgí deiridh le haghaidh táirgí iascaigh agus tionsclaíocha
• i meáchan na dtáirgí deiridh le haghaidh táirgí talmhaíochta

Tá na lamháltais a áirítear in GSP níos boige ná mar a dhéantar go rialta. Is ionann iad agus 15 % i bpraghas iar-oibre an táirge deiridh in ionad 10 %.

Tá feidhm ag lamháltais shonracha freisin maidir le teicstílí agus éadaí agus tugtar tuairisc orthu sna réamhnótaí in Iarscríbhinn 22-03.

Féach freisin an riail ghinearálta Caoinfhulaingt nó De Minimis.

Carnadh

Oibríonn na cineálacha carntha seo a leanas sa trádáil faoi GSP AE

• déthaobhach
• réigiúnach
• síneadh curtha leis
• carnadh leis an Iorua, an Eilvéis agus Türkiye

Carnadh déthaobhach

Is féidir ábhair de thionscnamh an Aontais a chomhtháthú sna táirgí a mhonaraítear i dtír GSP agus a mheas ina dhiaidh sin gur de thionscnamh na tíre GSP sin iad, fad is go dtéann an phróiseáil a dhéantar sa tír GSP thar leibhéil íosta.

Carnadh réigiúnach

*Tíortha ar tairbhithe GSP+ iad faoi láthair

Cé gurbh iad Avondale rogha na coitianta tháinig buachaillí GCM le plean agus chuireadar I^bhfeidhm é.

• ceadaítear comhpháirteanna idir tíortha ón ngrúpa céanna a úsáid (e.g. is féidir leis an India comhábhair ón bPacastáin a úsáid toisc go bhfuil siad araon i nGrúpa III), cé gur gá cuimhneamh ar roinnt rialacha tábhachtacha:
• ní bheidh feidhm ag carnadh réigiúnach idir tíortha laistigh den ghrúpa céanna ach amháin i gcás ina bhfuil na tíortha atá páirteach sa charnadh, tráth onnmhairithe an táirge chuig an Aontas Eorpach, ina dtíortha is tairbhithe agus nach tíortha incháilithe amháin iad
• má dhéantar tuilleadh próiseála ar earraí de thionscnamh tíre is tairbhí amháin i mBallstát eile den ghrúpa sin, féadfar a mheas gur de thionscnamh na dara tíre sin an t-earra (chomh fada agus gur mó an phróiseáil ná na hoibríochtaí íosta)
• chun tionscnamh an ionchuir a chinneadh (nuair a sheoltar an t-ionchur ó bhall amháin den ghrúpa chuig ball eile den ghrúpa), is é an riail cheart tionscnaimh an riail a mbeadh feidhm aige maidir le honnmhairí díreacha ón tír is soláthróir chuig an Aontas
• is féidir carnadh a dhéanamh freisin idir tíortha tairbhíocha aonair de Ghrúpa carntha I agus de Ghrúpa III. Ní dhéantar sin ach amháin arna iarraidh sin agus faoi choinníollacha áirithe.

Tabhair do d’aire go n-eisiatar roinnt táirgí ón gcarnadh, nuair atá difríochtaí idir stádas thíortha GSP an ghrúpa chéanna (GSP/GSP+/EBA). Tá liosta na dtáirgí lena mbaineann ar áireamh in Iarscríbhinn 13b.

Carnadh leathnaithe 

Is féidir le tíortha GSP, faoi choinníollacha áirithe, údarú a iarraidh ar an Aontas chun carnadh a dhéanamh le tíortha a bhfuil comhaontú trádála ag an Aontas leo.

• níl an deis sin ar fáil ach amháin i gcás táirgí tionsclaíocha agus táirgí talmhaíochta próiseáilte
• nuair a sheoltar an t-ionchur ó thríú tír a bhfuil comhaontú saorthrádála ag an Aontas léi chuig tír GSP, is é an riail cheart thionscnaimh an riail a mbeadh feidhm aige maidir le honnmhairí díreacha ón tír is soláthróir chuig an Aontas

Carnadh le hearraí de thionscnamh na hIorua, na hEilvéise agus Türkiye

Féadfaidh tíortha is tairbhithe an tionscnamh a charnadh le hearraí faoi Chaibidlí 25 go 97 den Chóras Comhchuibhithe ar de thionscnamh na hIorua, na hEilvéise agus Türkiye iad.

• ábhair de thionscnamh na hIorua, na hEilvéise nó Türkiye a ndéantar níos mó ná oibríocht íosta orthu i dtír is tairbhí, meastar gur de thionscnamh na tíre tairbhíche sin iad agus gur féidir iad a onnmhairiú chuig an Aontas Eorpach, chuig an Iorua, chuig an Eilvéis nó chuig Türkiye
• níl feidhm ag an riail thuas maidir le táirgí talmhaíochta ná táirgí a chumhdaítear le maolú
• ionas go mbeidh carnadh den chineál sin i bhfeidhm, ní mór don Aontas Eorpach, don Iorua, don Eilvéis agus do Türkiye an chóir fhabhrach chéanna a dheonú do tháirgí de thionscnamh thíortha GSP

Neamh-láimhseáil

Cuireadh clásal neamh-ionramhála in ionad na forála maidir le hiompar díreach i rialacha tionscnaimh GSP (Airteagal 74 de Rialachán Uimh. 1063/2010 ón gCoimisiún).

• is í an phríomhdhifríocht i gcomparáid leis an bhforáil iompair dhírigh nach mbeidh sé de cheangal ar allmhaireoirí san AE cruthúnas a thabhairt go bhfuil na coinníollacha á gcomhlíonadh acu
• mar sin féin, d’fhéadfadh Riarachán Custaim Ballstáit AE cruthúnas den sórt sin a iarraidh má tá cúis acu lena chreidiúint nach bhfuil na coinníollacha á gcomhlíonadh

Aistarraingt dleachta

Údaraítear aistarraingt dleachta.

Coinníollacha soithí

D’fhonn a mheas gur de thionscnamh tíre tairbhíche soitheach iascaireachta — rud a thabharfadh le tuiscint gur de thionscnamh tíre is tairbhí é na héisc a ghabh an soitheach sin lasmuigh de na huiscí teorann — tagraíonn na critéir is infheidhme do thír chlárúcháin agus do bhratach an tsoithigh, ach freisin dá úinéireacht. Tabhair do d’aire nach bhfuil aon cheanglas sonrach maidir le náisiúntacht an chriú nó na n-oifigeach faoi rialacha tionscnaimh GSP.

Oibríochtaí íosta

Tá dhá shraith d’oibríochtaí ‘mionmhéide’, mar a thugtar orthu, nach leor riamh chun tionscnamh a thabhairt

• na cinn a luaitear in Airteagal 76
• agus na cinn, nach bhfuil infheidhme ach amháin maidir le táirgí teicstíle agus ar mhaithe le carnadh réigiúnach amháin, a áirítear in Iarscríbhinn 16.

Rialacha Táirgeshonracha

Áirítear in Iarscríbhinn 13ú a ghabhann leis an Rialachán céanna liosta den phróiseáil ba cheart a dhéanamh ar ábhair chun an stádas tionscnaimh a ghnóthú. Tá dhá cholún sa liosta

• ceann amháin is infheidhme maidir leis na tíortha is tairbhithe den GSP is lú forbairt
• ceann amháin is infheidhme maidir le gach tír eile is tairbhithe den GSP

Céimniú

Déanann roinnt tíortha atá i mbéal forbartha táirgí atá thar a bheith iomaíoch a onnmhairiú, nach dteastaíonn fabhair uathu chun rochtain rathúil a fháil ar mhargaí domhanda. Sa chás sin, déantar GSP a tharraingt siar ó na hearnálacha táirgí sin trí shásra grádúcháin

• i gcás inar mó meánluach na n-allmhairí ó thír is tairbhí den GSP (arna roinnt ar luach iomlán allmhairí uile GSP don Roinn sin) thar 3 bliana ná an tairseach ghinearálta 57 %
• maidir le táirgí plandúla, olaí ainmhíocha nó plandúla, saillte agus céaracha agus grádúchán táirgí mianracha, beidh feidhm acu nuair is mó ná 17.5 % an sciar céatadáin dá dtagraítear
• maidir le grádúchán teicstílí, beidh feidhm aige nuair is mó ná 47.2 % an sciar céatadáin dá dtagraítear

Déanann an tAontas athbhreithniú gach trí bliana ar liosta na dtáirgí grádaithe trí rialachán cur chun feidhme agus ar bhonn critéar oibiachtúil.

Is féidir leat teacht anseo ar an liosta reatha de tháirgí grádaithe.

Maoluithe

Féadfar maolú sonrach a dheonú, faoi choinníollacha áirithe, ionas go bhféadfar na rialacha tionscnaimh is infheidhme maidir le táirgí sonracha de thionscnamh tíortha sonracha a mhaolú. Deonaíodh maolú den sórt sin do Rinn Verde. Féach an Maolú Rinn Verde agus na rialacha tionscnaimh is infheidhme.

Féach freisin an fógra d’allmhaireoirí arna eisiúint ag an Aontas, agus oibreoirí a chur ar an eolas faoi ghnéithe sonracha a bhaineann leis an mBanglaidéis.

Rialacha tionscnaimh maidir le táirgí sonracha

• rialacha tionscnaimh cócó GSP
• rialacha tionscnaimh Trealamh leictreach GSP
• rialacha tionscnaimh fíor-ola GSP
• rialacha tionscnaimh iascaigh GSP
• rialacha tionscnaimh torthaí GSP
• rialacha tionscnaimh lámhcheardaíocht GSP
• rialacha tionscnaimh leathair GSP
• rialacha tionscnaimh feoil GSP
• rialacha tionscnaimh adhmad GSP

Ceanglais táirge

Rialacha agus ceanglais theicniúla

• foghlaim faoi na ceanglais theicniúla, na rialacha agus na nósanna imeachta nach mór d’earraí a chomhlíonadh chun iad a allmhairiú san Aontas Eorpach ag 2.6.
• Cuardaigh na rialacha agus na rialacháin shonracha is infheidhme maidir le do tháirge agus maidir lena thír thionscnaimh i mo Chúntóir Trádála. Chun féachaint ar riachtanais do do tháirge beidh ort ar dtús a chód custaim a aithint. Mura bhfuil an cód custam ar eolas agat, is féidir leat é a chuardach le hainm do tháirge leis an inneall cuardaigh ionsuite.

Ceanglais sláinte agus sábháilteachta SPS

• foghlaim faoi na caighdeáin sláinte, sábháilteachta, sláintíochta agus fíteashláintíochta nach mór d’earraí a chomhlíonadh chun iad a allmhairiú san Aontas Eorpach ag 2.6.
• Cuardaigh na rialacha sláinte, sábháilteachta agus SPS is infheidhme maidir le do tháirge agus maidir lena thír thionscnaimh i mo Chúntóir Trádála.Chun breathnú ar riachtanais do tháirge, beidh ort a chód custam a aithint ar dtús. Mura bhfuil an cód custam ar eolas agat, is féidir leat é a chuardach le hainm do tháirge leis an inneall cuardaigh ionsuite.

Doiciméid agus nósanna imeachta imréitigh saincheaptha

Cruthúnais ar thionscnamh

Chun cáiliú do rátaí dleachta fabhracha, ní mór cruthúnas tionscnaimh a bheith ag gabháil le táirgí de thionscnamh na dtíortha is tairbhithe de GSP AE. Beidh aon chruthúnas ar thionscnamh bailí go ceann 10 mí tar éis a eisiúna. Is féidir cruthúnas ar thionscnamh a bheith ar cheann de na nithe seo a leanas:

• Deimhniú tionscnaimh Foirm A – arna eisiúint ag na húdaráis inniúla sa tír is tairbhí. An t-onnmhaireoir atá ag cur isteach ar an deimhniú, ba cheart dó a bheith sásta doiciméid a thíolacadh lena gcruthaítear stádas tionscnaimh na dtáirgí lena mbaineann. Ba cheart an deimhniú a chur ar fáil don onnmhaireoir a luaithe a dhéantar an t-onnmhairiú (nó a áirithítear). Mar sin féin, go heisceachtúil, is féidir deimhniú a dhéanamh tar éis onnmhairiú faoi choinníollacha áirithe.
• dearbhú sonraisc dréachtaithe ag an onnmhaireoir * — le haghaidh coinsíneachtaí dar luach EUR 6,000 nó níos lú. Agus dearbhú sonraisc á líonadh isteach agat, ba cheart duit a bheith sásta doiciméid a chur isteach lena gcruthaítear stádas tionscnaimh do tháirgí.

* Chun dearbhú sonraisc a dhéanamh, ba chóir duit an dearbhú seo a leanas a chlóscríobh, a stampáil nó a phriontáil (i mBéarla nó i bhFraincis) ar an sonrasc, ar an nóta seachadta nó ar dhoiciméad tráchtála eile: “Onnmhaireoir na dtáirgí a chumhdaítear leis an doiciméad seo (údarú custaim Uimh.... ) dearbhaíonn sí, mura gcuirtear a mhalairt in iúl go soiléir, gur de thionscnamh fabhrach na táirgí sin... de réir rialacha tionscnaimh Scéim na bhFabhar Ginearálaithe de chuid an Chomhphobail Eorpaigh”. Ní mór duit do dhearbhú sonraisc a shíniú de láimh.

Doiciméid eile

Faigh amach faoi dhoiciméid agus nósanna imeachta imréitigh custaim eile a theastaíonn chun iompórtáil isteach san Aontas Eorpach.

Maoin Intleachtúil agus Tásca Geografacha

• Faigh eolas sonrach faoi reachtaíocht an Aontais maidir le maoin intleachtúil agus tásca geografacha, chomh maith le beartas CMI an Aontais i leith na dtíortha is lú forbairt agus i leith tíortha atá i mbéal forbartha
• Faigh eolas ginearálta faoi Maoin Intleachtúil agus Tásca Geografacha

Trádáil i Seirbhísí

Ní chumhdaítear le GSP+ ach earraí.

• Faigh eolas sonrach faoi mhargadh an Aontais Eorpaigh do Sheirbhísí
• Faigh eolas ginearálta faoi na rialacha, na rialacháin agus na saoráidí lena rialaítear trádáil i seirbhísí

Soláthar Poiblí

• Faigh eolas sonrach faoi mhargadh soláthair phoiblí an AontaisEorpaigh
• eolas ginearálta a fháil faoi reachtaíocht, rialacha agus rochtain ar mhargaí éagsúla maidir le soláthar poiblí

Infheistíocht

• Faigh eolas sonrach faoi infheistíochtaí ón gcoigríoch isteach san Aontas Eorpach
• Faigh eolas ginearálta chun infheistíocht a dhéanamh thar lear 

Eile (iomaíocht, TSD)

Tíortha incháilithe

Chun a bheith incháilithe do GSP+, ní mór don tír

• Lodge iarratas
• coinníollacha caighdeánacha GSP uile a chomhlíonadh
• a chomhlíonann an dá chritéar bhreise seo a leanas

• critéir leochaileachta
  • is ionann sciar na n-allmhairí agus an meánsciar trí bliana d’allmhairí na tíre is tairbhí sonracha atá cumhdaithe ag GSP, i gcoibhneas le hallmhairí na dtíortha GSP uile atá cumhdaithe ag GSP.  Caithfidh an meán sin a bheith níos ísle ná 6.5 % chun cáiliú do GSP+
  • is ionann na seacht gcuid is mó d’allmhairí GSP-chumhdaithe agus 75 % d’iomlán allmhairí GSP na tíre sin thar thréimhse trí bliana
• critéir maidir le forbairt inbhuanaithe
  • ní mór don tír na 27 gcoinbhinsiún idirnáisiúnta GSP+ a bheith daingnithe aici maidir le
    • cearta an duine
    • cearta saothair
    • comhshaol
    • dea-rialachas.
  • níor cheart forchoimeádais a bheith curtha le chéile ag an tír a bhfuil toirmeasc orthu leis na coinbhinsiúin sin
  • níor cheart do chomhlachtaí faireacháin na gcoinbhinsiún a thuairisciú gur theip ar an tír iad a chur chun feidhme go héifeachtach

Monatóireacht

A luaithe a bheidh tír GSP+ deonaithe ag an Aontas, déanann sé faireachán uirthi lena chinntiú go bhfuil an tír

• leanann sé de bheith ina pháirtí sna coinbhinsiúin idirnáisiúnta a chumhdaítear le GSP+
• cuireann sé na coinbhinsiúin chun feidhme go héifeachtach
• comhlíonann sé na ceanglais tuairiscithe
• glacann sé le faireachán rialta i gcomhréir leis na coinbhinsiúin
• comhoibriú leis an gCoimisiún Eorpach agus an fhaisnéis uile is gá a chur ar fáil

Déanann AE idirphlé leanúnach maidir le comhlíonadh GSP+ le húdaráis na dtíortha is tairbhithe.

• tá an t-idirphlé bunaithe ar liosta saincheisteanna (‘scórchárta’) arna tharraingt suas do gach tairbhí GSP+. Tá sé bunaithe ar fhaisnéis a fuarthas ó
  • na tíortha is tairbhithe
  • comhlachtaí monatóireachta idirnáisiúnta
  • an tsochaí shibhialta
  • ceardchumainn
  • gnólachtaí
  • Parlaimint na hEorpa
  • Comhairle an Aontais Eorpaigh
• eagraíonn an tAontas cuairteanna faireacháin rialta GSP+ ar gach tír is tairbhí chun bualadh le páirtithe leasmhara. Táthar ag súil go léireoidh an tír thairbhíoch go bhfuil iarrachtaí tromchúiseacha á ndéanamh aici chun dul i ngleic leis na saincheisteanna a leagtar amach sna scórchártaí.

Cuirtear idirphlé GSP+ san áireamh sa tuarascáil phoiblí GSP, nach mór don Choimisiún í a chur faoi bhráid Pharlaimint na hEorpa agus Chomhairle an Aontais Eorpaigh gach dhá bhliain. Tá measúnú mionsonraithe sa tuarascáil ar cé chomh maith agus atá na 27 gcoinbhinsiún á gcur chun feidhme ag gach tír is tairbhí.

Acmhainneacht — tacaíocht d’fhorbairt

Chomh maith le dlúthfhaireachán, sheol an Coimisiún roinnt tionscadal forbartha acmhainní chun cabhrú le tíortha tairbhíocha.

Tá an tAontas ag tacú le comhpháirtithe trádála ábhartha agus le roinnt de thairbhithe GSP+ trí dheontais don Eagraíocht Idirnáisiúnta Saothair. Na tionscadail seo

• cuidiú lena chinntiú go gcuireann tíortha croíchoinbhinsiúin na hEagraíochta Idirnáisiúnta Saothair i bhfeidhm
• acmhainneacht a fhorbairt chun oibleagáidí tuairiscithe a chomhlíonadh

Áirítear san Ionstraim Eorpach i gcomhair Daonlathais agus Chearta an Duine tacaíocht thiomnaithe EUR 4.5 milliún chun eagraíochtaí na sochaí sibhialta a chumhachtú chun rannchuidiú le faireachán agus cur chun feidhme éifeachtach na 27 gcoinbhinsiún ábhartha arna ndaingniú ag tíortha is tairbhithe GSP+.

Naisc agus doiciméid úsáideacha

• seiceáil na rialacha agus taraifí sonracha a bhaineann leis an earra is mian leat a iompórtáil/a easpórtáil i mo Chúntóir Trádála
• Bileog eolais maidir le scéim GSP+ an Aontais Eorpaigh
• Rialachán (AE) Uimh. 978/2012 maidir le fabhair tharaife ghinearálaithe