Scéim na bhFabhar Ginearálaithe Plus (GSP+)

Sracfhéachaint

Le Scéim na bhFabhar Ginearálaithe Plus (GSP+) de chuid an Aontais, tugtar dreasacht speisialta do thíortha i mbéal forbartha forbairt inbhuanaithe agus dea-rialachas a shaothrú. 

Ní mór do thíortha incháilithe 27 gcoinbhinsiún idirnáisiúnta a chur chun feidhme maidir le

• cearta an duine
• cearta saothair
• an comhshaol
• dea-rialachas

Mar chúiteamh air sin, laghdaigh an tAontas a dhleachtanna allmhairiúcháin go nialas ar níos mó ná dhá thrian de línte taraife a n-onnmhairí.

Tíortha is tairbhithe

• an Bholaiv
• Rinn Verde
• an Chirgeastáin
• an Mhongóil
• an Phacastáin
• na hOileáin Fhilipíneacha
• Srí Lanca
• an Úisbéiceastáin

Dul in éag: Tá an GSP+ atá ann faoi láthair bailí go dtí 2027.

Taraifí

Liosta iomlán na dtáirgí a chlúdaítear.

Bain úsáid as rogha cuardaigh Mo Chúntóra Trádála chun an t-eolas cruinn a fháil faoi dhleachtanna agus taraifí do tháirge ar leith, agus a thír thionscnaimh agus a cheann scríbe á gcur san áireamh.

Má tá amhras ort, déan teagmháil le d’údaráis chustaim.

Rialacha tionscnaimh

D’fhonn cáiliú do chóireáil fhabhrach, beidh ar do tháirge na rialacha tionscnaimh faoin gcomhaontú a chomhlíonadh. Féach an “UirlisFéinmheasúnaithe Rialacha Tionscnaimh (ROSA)” i Mo Chúntóir Trádála chun a mheas an gcomhlíonann do tháirge na rialacha tionscnaimh agus chun a fháil amach conas na doiciméid chearta a ullmhú.

Lamháltas

Cuirtear lamháltas in iúl

• i bpraghas na dtáirgí deiridh le haghaidh táirgí iascaigh agus tionsclaíocha
• i meáchan na dtáirgí deiridh le haghaidh táirgí talmhaíochta

Tá lamháltais a áirítear in GSP níos boige ná lamháltais rialta. Is ionann iad agus 15 % i bpraghas iaroibre an táirge deiridh in ionad 10 %.

Tá feidhm ag lamháltais shonracha freisin maidir le teicstílí agus éadaí agus tugtar tuairisc orthu sna nótaí tosaigh in Iarscríbhinn 22-03.

Féach freisin an riail ghinearálta maidir le Lamháltas nó De Minimis.

Carnadh

Oibríonn na cineálacha carntha seo a leanas sa trádáil faoi GSP an Aontais

• déthaobhach
• réigiúnach
• arna shíneadh
• carnadh leis an Iorua, leis an Eilvéis agus leis an Tuirc

Carnadh déthaobhach

Is féidir ábhair de thionscnamh an Aontais a chomhtháthú sna táirgí a mhonaraítear i dtír GSP agus a mheas ansin gur de thionscnamh na tíre GSP sin iad, fad a théann an phróiseáil a dhéantar sa tír GSP thar íosleibhéil.

Carnadh réigiúnach

*Tíortha ar tairbhithe den GSP+ iad faoi láthair

**Ní bheidh Vítneam ina thairbhí den GSP+ a thuilleadh amhail ón 1 Eanáir²⁰²³

• ceadaítear comhpháirteanna idir tíortha ón ngrúpa céanna a úsáid (e.g. is féidir leis an India comhábhair ón bPacastáin a úsáid toisc go bhfuil siad araon i nGrúpa III), cé gur gá roinnt rialacha tábhachtacha a mheabhrú:
• ní bheidh feidhm ag carnadh réigiúnach idir tíortha laistigh den ghrúpa céanna ach amháin i gcás inarb iad na tíortha a bhfuil baint acu leis an gcarnadh, tráth onnmhairithe an táirge chuig an Aontas Eorpach, na tíortha is tairbhithe agus ní tíortha incháilithe amháin iad
• má dhéantar tuilleadh próiseála ar earraí de thionscnamh tíre tairbhíche amháin i mballtír eile den ghrúpa sin, féadfar a mheas gur de thionscnamh na tíre sin iad an t-earra (fad is a théann an phróiseáil thar na hoibríochtaí íosta)
• chun tionscnamh an ionchuir a chinneadh (nuair a sheoltar ionchur ó bhall amháin den ghrúpa chuig ball eile den ghrúpa), is í an riail cheart tionscnaimh an riail a mbeadh feidhm aici maidir le honnmhairí díreacha ón tír is soláthróir chuig an Aontas
• Is féidir carnadh a dhéanamh freisin idir tíortha aonair is tairbhithe de Ghrúpa I agus Grúpa III. Ní dhéantar é seo ach amháin arna iarraidh sin agus faoi choinníollacha áirithe.

Tabhair faoi deara go n-eisiatar roinnt táirgí ón gcarnadh, nuair atá difríochtaí idir stádas thíortha GSP an ghrúpa chéanna (GSP/GSP+/EBA). Tá liosta na dtáirgí lena mbaineann ar áireamh in Iarscríbhinn 13b.

Carnadh leathnaithe 

Féadfaidh tíortha GSP, faoi choinníollacha áirithe, údarú a iarraidh ar an Aontas chun carnadh a dhéanamh le tíortha a bhfuil comhaontú trádála ag an Aontas leo.

• níl an fhéidearthacht sin ar fáil ach do tháirgí tionsclaíocha agus do tháirgí talmhaíochta próiseáilte
• nuair a sheoltar an t-ionchur ó thríú tír a bhfuil comhaontú saorthrádála ag an Aontas léi chuig tír GSP, is í an riail cheart tionscnaimh an riail a mbeadh feidhm aici maidir le honnmhairí díreacha ón tír is soláthróir chuig an Aontas

Carnadh le hearraí de thionscnamh na hIorua, na hEilvéise agus na Tuirce

Féadfaidh tíortha is tairbhithe tionscnamh a charnadh le hearraí i gCaibidlí 25 go 97 den Chóras Comhchuibhithe de thionscnamh na hIorua, na hEilvéise agus na Tuirce.

• ábhair de thionscnamh na hIorua, na hEilvéise nó na Tuirce a dhéantar níos mó ná oibríocht íosta i dtír thairbhíoch, meastar gur de thionscnamh na tíre tairbhíche sin iad agus féadfar iad a onnmhairiú chuig an Aontas, chuig an Iorua, chuig an Eilvéis nó chuig an Tuirc
• níl feidhm ag an riail thuas maidir le táirgí talmhaíochta nó táirgí a chumhdaítear le maolú
• chun go mbeidh feidhm ag an gcineál seo carntha, ní mór don Aontas, don Iorua, don Eilvéis agus don Tuirc an chóir fhabhrach chéanna a thabhairt do tháirgí de thionscnamh thíortha GSP

Neamh-ionramháil

Cuireadh clásal neamh-chúblála in ionad na forála maidir le hiompar díreach i rialacha tionscnaimh GSP (Airteagal 74 de Rialachán Uimh. 1063/2010 ón gCoimisiún).

• is í an phríomhdhifríocht i gcomparáid leis an bhforáil maidir le hiompar díreach nach gceanglófar ar allmhaireoirí san Aontas cruthúnas a thabhairt go gcomhlíonann siad na coinníollacha
• mar sin féin, d’fhéadfadh Riarachán Custaim Ballstáit den Aontas Eorpach cruthúnas den sórt sin a iarraidh má tá cúis acu lena chreidiúint nach gcomhlíontar na coinníollacha

Aisíocaíocht dleachta

Údaraítear aisíocaíocht dleachta.

Dálaí soithí

Chun go measfar soitheach iascaireachta a bheith de thionscnamh tíre is tairbhí — rud a thabharfadh le tuiscint go bhfuil na héisc a ghabhann an soitheach sin lasmuigh de na huiscí teorann de thionscnamh na tíre sin freisin — tagraíonn na critéir is infheidhme don tír chlárúcháin agus do bhratach an tsoithigh, ach dá húinéireacht freisin. Tabhair faoi deara nach bhfuil aon cheanglas sonrach maidir le náisiúntacht an chriú nó na n-oifigeach faoi rialacha tionscnaimh GSP.

Oibríochtaí íosta

Tá dhá shraith d’oibríochtaí ‘íosta’, mar a thugtar orthu, nach leor riamh chun tionscnamh a bhronnadh

• na cinn a luaitear in Airteagal 76
• agus na cinn sin, nach bhfuil infheidhme ach amháin maidir le táirgí teicstíle agus ar mhaithe le carnadh réigiúnach amháin, a áirítear in Iarscríbhinn 16.

Rialacha Táirgeshonracha

Áirítear in Iarscríbhinn 13a den Rialachán céanna liosta den phróiseáil ba cheart a dhéanamh ar ábhair chun stádas tionscnaimh a fháil. Tá dhá cholún sa liosta

• ceann is infheidhme maidir leis na tíortha is tairbhithe de GSP is Lú Forbairt
• ceann amháin is infheidhme maidir le gach tír eile is tairbhí den GSP

Céimniú

Easpórtálann roinnt tíortha i mbéal forbartha táirgí atá thar a bheith iomaíoch, nach bhfuil roghanna ag teastáil uathu chun rochtain rathúil a fháil ar mhargaí an domhain. Sa chás sin, déantar GSP a tharraingt siar ó na hearnálacha táirgí sin trí shásra grádúcháin

• i gcás inar mó meánluach na n-allmhairí ó thír is tairbhí den GSP (arna roinnt ar luach iomlán allmhairí uile GSP don Roinn sin) thar 3 bliana ná an tairseach ghinearálta 57 %
• maidir le táirgí plandúla, olaí, saillte agus céaracha ainmhíocha nó plandúla agus táirgí mianracha, beidh feidhm ag grádú nuair a rachaidh an sciar céatadáin dá dtagraítear thar 17.5 %
• maidir le grádúchán teicstílí, tá feidhm aige nuair is mó ná 47.2 % an sciar céatadáin dá dtagraítear

Déanann an AE athbhreithniú ar liosta na dtáirgí grádaithe gach trí bliana trí rialachán cur chun feidhme agus ar bhonn critéar oibiachtúil.

Tá liosta reatha na dtáirgí grádaithe le fáil anseo.

Maoluithe

Féadfar maolú sonrach a dheonú, faoi choinníollacha áirithe, d’fhonn rialacha tionscnaimh níos maolaithe is infheidhme maidir le táirgí sonracha de thionscnamh tíortha sonracha a cheadú. Deonaíodh maolú den sórt sin do Rinn Verde. Féach Maolú Rinn Verde agus na rialacha tionscnaimh is infheidhme.

Seiceáil freisin an fógra d’allmhaireoirí arna eisiúint ag an Aontas, agus oibreoirí á gcur ar an eolas faoi ghnéithe sonracha a bhaineann leis an mBanglaidéis.

Rialacha tionscnaimh le haghaidh táirgí sonracha

• rialacha tionscnaimh GSP cócó
• rialacha tionscnaimh GSP trealamh leictreach
• rialacha tionscnaimh Bláthola GSP
• rialacha tionscnaimh Iascaigh GSP
• rialacha tionscnaimh Torthaí GSP
• rialacha tionscnaimh lámhcheardaíocht GSP
• rialacha tionscnaimh leathar GSP
• rialacha tionscnaimh Feoil GSP
• rialacha tionscnaimh Adhmad GSP

Ceanglais táirge

Rialacha agus ceanglais theicniúla

• foghlaim faoi na ceanglais theicniúla, na rialacha agus na nósanna imeachta nach mór d’earraí a chomhlíonadh chun go n-iompórtálfar iad san Aontas Eorpach ag 2.6 ceanglais táirge
• Cuardaigh na rialacha agus na rialacháin shonracha is infheidhme maidir le do tháirge agus a thír thionscnaimh sa Mo Chúntóir Trádála. Chun riachtanais do tháirge a fheiceáil beidh ort a chód custaim a aithint ar dtús. Mura bhfuil an cód custaim ar eolas agat, is féidir leat é a chuardach le hainm do tháirge leis an inneall cuardaigh ionsuite.

Ceanglais sláinte agus sábháilteachta SPS

• foghlaim faoi na caighdeáin sláinte, sábháilteachta, sláintíochta agus fíteashláintíochta nach mór d’earraí a chomhlíonadh chun go n-allmhaireofar iad san Aontas Eorpach ag 2.6 ceanglais táirge
• Cuardaigh na rialacha sláinte, sábháilteachta agus SPS is infheidhme maidir le do tháirge agus a thír thionscnaimh sa Mo Chúntóir Trádála.Chun féachaint ar riachtanais do tháirge beidh ort a chód custaim a aithint ar dtús. Mura bhfuil an cód custaim ar eolas agat, is féidir leat é a chuardach le hainm do tháirge leis an inneall cuardaigh ionsuite.

Doiciméid agus nósanna imeachta imréitigh custaim

Cruthúnais tionscnaimh

Chun cáiliú do rátaí dleachta fabhracha, ní mór cruthúnas tionscnaimh a bheith ag gabháil le táirgí de thionscnamh thíortha is tairbhithe GSP an Aontais. Beidh aon chruthúnas ar thionscnamh bailí go ceann 10 mí tar éis a eisiúna. Is féidir le cruthúnas ar thionscnamh a bheith ar cheann de na nithe seo a leanas:

• Deimhniú tionscnaimh Fhoirm A – arna eisiúint ag na húdaráis inniúla sa tír thairbhíoch. Ba cheart don onnmhaireoir a bhfuil iarratas á dhéanamh aige ar an deimhniú a bheith sásta doiciméid a chur isteach lena gcruthaítear stádas tionscnaimh na dtáirgí lena mbaineann. Ba cheart an deimhniú a chur ar fáil don onnmhaireoir a luaithe a dhéanfar an t-onnmhairiú (nó a áiritheofar é). Mar sin féin, go heisceachtúil, is féidir deimhniú a dhéanamh tar éis an onnmhairithe faoi choinníollacha áirithe.
• dearbhú sonraisc arna dhréachtú ag an onnmhaireoir * — le haghaidh coinsíneachtaí dar luach EUR 6,000 nó níos lú. Agus dearbhú sonraisc á líonadh isteach agat, ba cheart duit a bheith sásta doiciméid a chur isteach lena gcruthaítear stádas tionscnaimh do tháirgí.

* Chun dearbhú sonraisc a dhéanamh, ba cheart duit an dearbhú seo a leanas a chlóscríobh, a stampáil nó a phriontáil (i mBéarla nó i bhFraincis) ar an sonrasc, ar an nóta seachadta nó ar dhoiciméad tráchtála eile: " Onnmhaireoir na dtáirgí a chumhdaítear sa doiciméad seo (údarú custaim Uimh.... ) go ndearbhaíonn sí, ach amháin nuair a léirítear a mhalairt go soiléir, gur de thionscnamh fabhrach... na táirgí sin de réir rialacha tionscnaimh Scéim na bhFabhar Ginearálaithe Taraife de chuid an Chomhphobail Eorpaigh”. Ní mór duit do dhearbhú sonraisc a shíniú de láimh.

Doiciméid eile

Faigh amach faoi dhoiciméid agus nósanna imeachta eile imréitigh custaim is gá chun iompórtáil isteach san Aontas Eorpach.

Maoin Intleachtúil agus Tásca Geografacha

• teacht ar fhaisnéis shonrach faoi reachtaíocht an Aontais maidir le maoin intleachtúil agus tásca geografacha, chomh maith le beartas an Aontais maidir le cearta maoine intleachtúla i leith na dtíortha is lú forbairt agus na dtíortha atá i mbéal forbartha
• eolas ginearálta a fháil faoi Mhaoin Intleachtúil agus Tásca Geografacha

Trádáil Seirbhísí

Ní chumhdaíonn GSP+ ach earraí.

• eolas sonrach a fháil faoi mhargadh seirbhísí an Aontais
• eolas ginearálta a fháil faoi na rialacha, na rialacháin agus na saoráidí lena rialaítear trádáil i seirbhísí

Soláthar Poiblí

• teacht ar fhaisnéis shonrach faoi mhargadh soláthair phoiblí an Aontais
• teacht ar eolas ginearálta faoi reachtaíocht soláthair phoiblí, rialacha agus rochtain ar mhargaí éagsúla

Infheistíocht

• eolas sonrach a fháil faoi infheistíochtaí ón gcoigríoch isteach san Aontas
• eolas ginearálta a aimsiú chun d’infheistíocht thar lear a chumasú 

Eile (iomaíocht, TSD)

Tíortha incháilithe

Le bheith incháilithe don GSP+, ní mór don tír

• iarratas a thaisceadh
• coinníollacha caighdeánacha GSP uile a chomhlíonadh
• an dá chritéar bhreise seo a leanas a chomhlíonadh

• critéir leochaileachta
  • is ionann an sciar allmhairiúcháin agus meánsciar 3 bliana allmhairí na tíre tairbhíche sonraí atá cumhdaithe ag GSP, i gcoibhneas le hallmhairí na dtíortha GSP uile atá cumhdaithe ag GSP.  Ní mór an meán sin a bheith níos ísle ná 6.5 % chun cáiliú do GSP+
  • is ionann na seacht roinn is mó d’allmhairí atá cumhdaithe ag GSP agus 75 % d’allmhairí iomlána GSP ag an tír sin thar thréimhse trí bliana
• critéir maidir le forbairt inbhuanaithe
  • ní mór don tír na 27 gcoinbhinsiún idirnáisiúnta GSP+ a bheith daingnithe aici maidir le
    • cearta an duine
    • cearta saothair
    • an comhshaol
    • dea-rialachas.
  • ní fhéadfaidh forchoimeádais atá toirmiscthe leis na coinbhinsiúin sin a bheith foirmlithe ag an tír
  • níor cheart do chomhlachtaí faireacháin na gcoinbhinsiún a thuairisciú gur theip ar an tír iad a chur chun feidhme go héifeachtach

Faireachán

A luaithe a bheidh GSP+ deonaithe ag an Aontas, déanfaidh sé faireachán air chun a chinntiú go bhfuil an tír

• go leanann sé de bheith ina pháirtí sna coinbhinsiúin idirnáisiúnta atá cumhdaithe ag GSP+
• cuireann sé na coinbhinsiúin chun feidhme go héifeachtach
• comhlíonann sé ceanglais tuairiscithe
• glacann sí le faireachán rialta i gcomhréir leis na coinbhinsiúin
• comhoibríonn sé leis an gCoimisiún Eorpach agus soláthraíonn sé an fhaisnéis uile is gá

Déanann an tAontas idirphlé leanúnach maidir le comhlíontacht GSP+ le húdaráis na dtíortha is tairbhithe.

• tá an t-idirphlé bunaithe ar liosta saincheisteanna (‘scórchárta’) arna tharraingt suas do gach tairbhí GSP+. Tá sé bunaithe ar fhaisnéis a fuarthas ó
  • na tíortha tairbhíocha
  • comhlachtaí idirnáisiúnta faireacháin
  • an tsochaí shibhialta
  • ceardchumainn
  • gnólachtaí
  • Parlaimint na hEorpa
  • Comhairle an Aontais Eorpaigh
• eagraíonn an tAontas cuairteanna faireacháin rialta GSP+ ar gach tír is tairbhí chun bualadh le páirtithe leasmhara. Táthar ag súil go léireoidh an tír thairbhíoch go bhfuil iarrachtaí tromchúiseacha á ndéanamh aici chun dul i ngleic leis na saincheisteanna a leagtar amach sna scórchártaí.

Cuireann idirphlé GSP+ leis an tuarascáil phoiblí GSP, nach mór don Choimisiún a chur faoi bhráid Pharlaimint na hEorpa agus Chomhairle an Aontais Eorpaigh gach 2 bhliain. Tá measúnú mionsonraithe sa tuarascáil ar cé chomh maith agus atá na 27 gcoinbhinsiún á gcur chun feidhme ag gach tír is tairbhí.

Acmhainneacht — tacaíocht forbartha

Chomh maith le dlúthfhaireachán, tá roinnt tionscadal fothaithe acmhainneachta seolta ag an gCoimisiún chun cabhrú le tíortha tairbhíocha.

Tá an tAontas ag tacú le comhpháirtithe trádála ábhartha agus le roinnt tairbhithe de chuid GSP+ trí dheontais a thabhairt don Eagraíocht Idirnáisiúnta Saothair. Na tionscadail seo

• cuidiú lena chinntiú go gcuirfidh tíortha croíchoinbhinsiúin na hEagraíochta Idirnáisiúnta Saothair i bhfeidhm
• acmhainn a fhorbairt chun oibleagáidí tuairiscithe a chomhlíonadh

Áirítear san Ionstraim Eorpach i gcomhair Daonlathais agus Chearta an Duine tacaíocht thiomnaithe EUR 4.5 milliún chun eagraíochtaí na sochaí sibhialta a chumhachtú chun rannchuidiú le faireachán agus cur chun feidhme éifeachtach na 27 gcoinbhinsiún ábhartha arna ndaingniú ag tíortha is tairbhithe GSP+.

Naisc agus doiciméid úsáideacha

• seiceáil na rialacha agus na taraifí sonracha a bhaineann leis an earra is mian leat a allmhairiú/onnmhairiú i Mo Chúntóir Trádála
• Bileog eolais maidir le scéim GSP+ an Aontais Eorpaigh
• Rialachán (AE) Uimh. 978/2012 maidir le fabhair tharaife ghinearálaithe