EPA – Oirthear agus Deisceart na hAfraice

Sracfhéachaint

Shínigh Oileán Mhuirís, na Séiséil, an tSiombáib agus Madagascar an Comhaontú Comhpháirtíochta Eacnamaíche Eatramhach idir an tAontas Eorpach agus Oirthear agus Deisceart na hAfraice (AE-ESA iEPA) i mí Lúnasa 2009 agus cuireadh i bhfeidhm go sealadach é i mí na Bealtaine 2012. In Eanáir 2013, thoiligh Parlaimint na hEorpa leis an gcomhaontú. Shínigh Oileáin Chomóra an comhaontú i mí Iúil 2017 agus thosaigh sé á chur i bhfeidhm i mí Feabhra 2019.

Áirítear an méid seo a leanas san AE – ESA iEPA:

• dleachtanna agus cuótaí uile an AE maidir le hallmhairí ó stáit CEC a dhíothú;
• margaí CEC a oscailt suas de réir a chéile d’onnmhairí AE;
• forálacha mionsonraithe maidir le rialacha tionscnaimh, iascaigh, agus cosaint trádála;
• comhar maidir le bacainní teicniúla ar thrádáil, chomh maith le caighdeáin maidir le sláinte ainmhithe agus plandaí;
• rialacha maidir le comhar um fhorbairt;
• sásraí chun díospóidí a réiteach.

Tá sé dearbhaithe ag na cúig thír a bhfuil an comhaontú á chur i bhfeidhm acu cheana féin go bhfuil siad ullamh bogadh níos faide ná trádáil in earraí, i dtreo comhaontú níos cuimsithí. An 2 Deireadh Fómhair 2019, seoladh caibidlíocht chun raon feidhme EPA a leathnú chun trádáil i seirbhísí, infheistíocht, forbairt inbhuanaithe agus iomaíocht a chuimsiú. Ina theannta sin, tháinig na páirtithe ar chomhaontú maidir le pacáiste lena ndéanfar rialacha tionscnaimh an EPA a nuachóiriú.

Tíortha tairbhiúla

• Oileáin Chomóra
• Madagascar
• Oileán Mhuirís
• Na Séiséil
• An tSiombáib
• Tá an comhaontú fós oscailte do thíortha eile ón réigiún.

Forálacha neamhshiméadracha i bhfabhar thíortha GSE

Forálann EPA AE-GES forálacha maidir le neamhshiméadrachtaí i bhfabhar thíortha GSE, amhail táirgí íogaire a eisiamh ó léirscaoileadh, tréimhsí fada léirscaoilte, rialacha solúbtha tionscnaimh, agus coimircí agus bearta speisialta don talmhaíocht, do shlándáil an tsoláthair bhia agus do chosaint thionscal naíonán.

• Cé go raibh margaí an AE oscailte láithreach agus go hiomlán, osclaíonn stáit CEC a gcuid margaí go páirteach d’allmhairí ón AE, agus na difríochtaí sna leibhéil forbartha á gcur san áireamh ina n-iomláine.

Taraifí

Tugann an AE rochtain saor ó dhleacht agus saor ó chuóta do 100 % ar na hallmhairí uile a thagann ó thíortha CEC. Tá rochtain ar mhargadh an AE buan, iomlán agus saor in aisce do gach táirge.

Cuireann tíortha CEC deireadh go páirteach lena gcuid dualgas, i gcomhréir lena sceidil aonair atá i gceangal leis an EPA eatramhach, mar seo a leanas:

• Déanann Madagascar 81 % d’allmhairí AE a léirscaoileadh;
• Oileán Mhuirís 96 %;
• Na Séiséil 98 %;
• An tSiombáib 80 %.

Is féidir táirgí íogaire a eisiamh go hiomlán ón léirscaoileadh. Áirítear an méid seo a leanas ar na príomheisiaimh ó léirscaoileadh:

• Madagascar: Feoil, bainne agus cáis, iascach, glasraí, gránaigh, olaí agus saillte, ullmhóidí inite, siúcra, cócó, deochanna, tobac, ceimiceáin, earraí plaisteacha agus páipéir, teicstílí, earraí miotail, troscán;
• Oileán Mhuirís: Ainmhithe beo agus feoil, táirgí inite de bhunadh ainmhíoch, saillte, ullmhóidí agus deochanna inite, ceimiceáin, plaistigh agus earraí rubair as leathar agus seithí fionnaidh, iarann & cruach agus earraí leictreonacha tomhaltais;
• Na Séiséil: Feoil, iascach, deochanna, tobac, earraí leathair, táirgí gloine agus criadóireachta agus feithiclí;
• An tSiombáib: Táirgí de bhunadh ainmhíoch, gránaigh, páipéar deochanna, plaistigh agus rubar, teicstílí agus éadaí, coisbheart, gloine agus criadóireacht, leictreonach tomhaltóirí agus feithiclí.

Úsáid an rogha cuardaigh atá ag Mo Chúntóir Trádála chun teacht ar an bhfaisnéis chruinn faoi dhleachtanna agus faoi tharaifí a bhaineann le do tháirge ar leith, agus tír thionscnaimh agus ceann scríbe an táirge sin á gcur san áireamh. Má bhíonn amhras ort, téigh i dteagmháil le d’údaráis chustaim.

Rialacha maidir le tionscnamh

Chun cáiliú do chóir fhabhrach, beidh ar do tháirge na rialacha tionscnaimh faoin gcomhaontú a chomhlíonadh. Féach ar anuirlis idirghníomhach "Rialacha Féinmheasúnaithe maidir le Rialacha Tionscnaimh (ROSA)” atá in Mo Chúntóir Trádála chun a mheas an gcomhlíonann do tháirge na rialacha tionscnaimh agus chun a fháil amach conas na doiciméid chearta a ullmhú.

Ceanglais táirge

Rialacha teicniúla agus ceanglais theicniúla

• Eolas faoi na ceanglais theicniúla, na rialacha agus na nósanna imeachta nach mór d’earraí a chomhlíonadh chun go n-iompórtálfar iad san Aontas Eorpach.
• Cuardaigh na rialacha agus na rialacháin shonracha is infheidhme maidir le do tháirge agus a thír thionscnaimh i mbunachar sonraí Mo Chúntóirí Trádála.

Ceanglais sláinte agus sábháilteachta SPS

• Foghlaim faoi chaighdeáin ghinearálta sláinte, sábháilteachta, sláintíochta agus fíteashláintíochta (SPS) nach mór d' earraí a chomhlíonadh le go n-iompórtálfaí isteach san Aontas Eorpach iad.
• Cuardaigh na rialacha sláinte, sábháilteachta agus SPS is infheidhme maidir le do tháirge agus a thír thionscnaimh i mbunachar sonraí Mo Chúntóirí Trádála.

Doiciméid agus nósanna imeachta imréitigh custaim

Cruthúnais ar thionscnamh

Chun bheith i d’onnmhaireoir formheasta, ní mór duit a bheith in ann stádas tionscnaimh do tháirgí a chruthú d’údaráis chustaim, chomh maith le haon cheanglais eile a d’fhéadfadh siad a fhorchur.

Féadfaidh na húdaráis chustaim do stádas onnmhaireora formheasta a tharraingt siar i gcás mí-úsáide. Chun tuilleadh eolais a fháil faoi na nósanna imeachta, déan teagmháil le d’údaráis chustaim.

Chun cáiliú do rátaí dleachta fabhracha, ní mór cruthúnas ar thionscnamh a bheith ag gabháil le táirgí de thionscnamh thíortha CEC. Leanfaidh cruthúnas ar thionscnamh de bheith bailí go ceann 10 mhí. D’fhéadfadh ceann amháin díobh seo a leanas a bheith i gceist:

1. Deimhniú Gluaiseachta EUR.1 — arna eisiúint ag údaráis chustaim na tíre onnmhairithe. Ní mór don onnmhaireoir (nó don ionadaí údaraithe) a bhfuil iarratas á dhéanamh aige ar dheimhniú a bheith sásta doiciméid a chur isteach lena gcruthaítear stádas tionscnaimh na dtáirgí lena mbaineann arna iarraidh sin dó agus ní mór dó ceanglais eile na rialacha maidir le tionscnamh a chomhlíonadh.
2. Dearbhú sonraisc – arna eisiúint ag aon onnmhaireoir, le haghaidh coinsíneachtaí ar fiú EUR 6,000 nó níos lú a luach, nó ag onnmhaireoirí formheasta, le haghaidh coinsíneachtaí de luach ar bith. Agus dearbhú sonraisc á líonadh isteach agat, ba cheart duit a bheith réidh chun doiciméid a chur isteach a chruthaíonn stádas tionscnaimh do tháirgí agus a chomhlíonann ceanglais eile an Phrótacail maidir le rialacha tionscnaimh.

Doiciméid eile

Faigh amach faoi na doiciméid agus na nósanna imeachta eile a bhaineann le himréiteach custaim is gá chun iompórtáil isteach san Aontas Eorpach.

Maoin Intleachtúil agus Tásca Geografacha

• Eolas sonrach faoi reachtaíocht an Aontais maidir le maoin intleachtúil agus tásca geografacha, chomh maith le beartas an AE maidir le cearta maoine intleachtúla i dtreo na dtíortha is lú forbairt agus na dtíortha i mbéal forbartha
• Faigh eolas ginearálta faoi Mhaoin Intleachtúil agus Tásca Geografacha

Trádáil i Seirbhísí

• Eolas sonrach faoi mhargadh seirbhísí an Aontais Eorpaigh
• Eolas ginearálta faoi na rialacha, na rialacháin agus na saoráidí a rialaíonn trádáil i seirbhísí

Soláthar Poiblí

• Eolas sonrach ar mhargadh soláthair phoiblí an AE
• Faigh eolas ginearálta faoi reachtaíocht maidir le soláthar poiblí, rialacha agus rochtain ar mhargaí éagsúla

Infheistíocht

• Eolas sonrach faoi infheistíochtaí ó thíortha thar lear isteach san Aontas Eorpach
• Eolas ginearálta le gur féidir leat infheistíocht a dhéanamh thar lear 

Eile (iomaíocht, TSD)

Iomaíocht

• Ó 2014 i leith, tá an tAontas Eorpach tar éis deireadh a chur le fóirdheontais easpórtála ar na táirgí go léir a onnmhairíodh chuig tíortha EPA.
• Rinne an tAontas Eorpach bearta a íoslaghdú le táirgeadh agus le saobhadh trádála
• Má tá tionscal áitiúil faoi bhagairt mar gheall ar allmhairiú isteach ón Eoraip, ceadaíonn an EPA bearta a chur i bhfeidhm chun earnálacha tionsclaíocha agus tionscal naíonán a chosaint.

Forbairt inbhuanaithe

Tá EPA AE-GES bunaithe go sainráite ar na heilimintí “riachtanacha agus bunúsacha” a leagtar amach igComhaontú Cotonou, i.e. cearta an duine, prionsabail an daonlathais, an smacht reachta, agus an dea-rialachas.

• Ciallaíonn “clásal neamh-fhorghníomhaithe” gur féidir “bearta iomchuí” (mar a leagtar amach faoi Chomhaontú Cotonou) a ghlacadh má theipeann ar pháirtí ar bith a chuid oibleagáidí a chomhlíonadh i dtaca leis na gnéithe riachtanacha. D’fhéadfadh fionraí sochar trádála a bheith san áireamh leis sin.
• Cuirtear de chúram ar chomhinstitiúidí EPA monatóireacht agus measúnú a dhéanamh ar thionchar chur i bhfeidhm EPA ar fhorbairt inbhuanaithe na bPáirtithe. I gcomhréir le Comhaontú Cotonou, tá ról soiléir ag an tsochaí shibhialta agus ag comhaltaí na Parlaiminte.

Lánpháirtiú réigiúnach

Cuireann EPA le hullmhacht thíortha GSE chun Limistéar Saorthrádála Ilchríochach na hAfraice (AfCFTA) a chur chun feidhme faoin Aontas Afracach, agus ar an gcaoi sin bunchloch i dtreo comhtháthú eacnamaíoch réigiúnach.

Comhar um fhorbairt, forbairt acmhainní agus cúnamh teicniúil

• Tá an tAontas réidh chun tacaíocht a chur ar fáil, a mhaoineofar trí ionstraimí atá ann cheana, go háirithe buiséad an Aontais don fhorbairt agus an Ciste Eorpach Forbraíochta (CEF), tríd an gCúnamh don Trádáil.
• Ar iarratas ó na cúig thír in CEC, tá sé comhaontaithe cheana féin ag an Aontas Eorpach cúnamh airgeadais a chur ar fáil chun Sásra um Chomhordú EPA a bhunú. Is é is aidhm dó comhordú iomchuí agus tacaíocht theicniúil iomchuí a áirithiú do na cúig thír in CEC, rud a chuirfidh ar a gcumas páirt éifeachtach a ghlacadh sa phróiseas caibidlíochta. Ar thaobh GSE cheana féin, chuidigh an Sásra Comhordúcháin leis an gcéim scóipe don chaibidlíocht atá le teacht a ullmhú.

Naisc agus doiciméid úsáideacha

• Mo Chúntóir Trádála — gach eolas is gá a bheith agat maidir le d’easpórtálacha/allmhairí sonracha ón AE/chuig an AE
• Féach téacs iomlán an AE – ESA EPA