Elenkar pożittiv u negattiv
Fil-ftehimiet kummerċjali, il-partijiet jistgħu jinkitbu l-impenji u l-eċċezzjonijiet tagħhom fl-iskedi tagħhom skont żewġ tekniki differenti — bl-użu ta’ lista pożittiva jew lista negattiva.
L-għażla tat-teknika, madankollu, mhijiex deċiżiva għall-firxa ta’ impenji meħuda fi ftehim kummerċjali.
L-istess grad ta’ ftuħ jew protezzjoni jista’ jinkiseb b’lista pożittiva bħal lista negattiva.
Listi pożittivi
Meta juża lista pożittiva, sieħeb kummerċjali jrid jelenka b’mod espliċitu (“pożittiv”) dawk is-setturi u s-sottosetturi li fihom iwettaq l-impenji tal-Aċċess għas-Suq u t-Trattament Nazzjonali.
Bħala t-tieni pass, is-sieħeb kummerċjali jelenka l-eċċezzjonijiet jew il-kundizzjonijiet kollha għal dawn l-impenji, filwaqt li jiddikjara l-limitazzjonijiet tal-Aċċess għas-Suq u/jew it-Trattament Nazzjonali li jrid japplika.
Listi negattivi
Meta jużaw lista negattiva, is-sħab kummerċjali jridu jgħaddu biss mit-tieni pass.
M’għandhomx għalfejn jelenkaw is-setturi li għalihom jieħdu impenji. Is-setturi jew is-sottosetturi kollha li mhumiex elenkati huma, b’mod awtomatiku, miftuħa għal fornituri ta’ servizzi barranin taħt l-istess kundizzjonijiet bħal fornituri ta’ servizzi domestiċi.
Il-partijiet jelenkaw biss dawk is-setturi jew subsetturi li huma jillimitaw jew jeskludu.
Fejn issib il-listi fi ftehim?
L-imsieħba kummerċjali tipikament jużaw żewġ annessi differenti biex jinkitbu r-riżervi tagħhom f’lista negattiva
- L-Anness I jelenka b’mod espliċitu l-leġiżlazzjoni nazzjonali eżistenti kollha li tidderoga mill-Aċċess għas-Suq u/jew mit-Trattament Nazzjonali
- L-Anness II jelenka s-setturi u s-subsetturi li għalihom jinżamm id-dritt ta’ deroga fil-futur mill-Aċċess għas-Suq u/jew mit-Trattament Nazzjonali, inkluż f’każijiet fejn attwalment ma jeżistux miżuri
L-UE użat kemm listi negattivi (pereżempju fil-ftehimiet mal-Kanada u l-Ġappun) kif ukoll listi pożittivi (fil-ftehimiet mal-Korea, Singapore u l-Vjetnam).
L-UE aċċettat ukoll l-użu tal-hekk imsejjaħ “approċċ ibridu” fit-TISA. Aqra aktar
Klawsoli oħrajn
Is-sħab kummerċjali jistgħu jintroduċu wkoll l-hekk imsejħa klawżoli ta’ “standstill” u/jew “ratchet” meta jinnegozjaw ftehim kummerċjali.
Dawn il-klawżoli jinkwadraw l-ambitu għall-introduzzjoni ta’ restrizzjonijiet tal-Aċċess għas-Suq jew miżuri diskriminatorji fil-futur.
Anki meta l-partijiet għal ftehim kummerċjali jiftħu settur, kemm jekk permezz ta’ lista pożittiva jew negattiva (u kemm jekk bil-waqfien jew mingħajru jew le), xorta jistgħu jżommu jew jintroduċu leġiżlazzjoni mhux diskriminatorja, bħal pereżempju
- standards ta’ trattament għall-pazjenti
- rekwiżiti kapitali għall-banek
- rekwiżiti ta’ kwalifiki għal ċerti professjonijiet
- obbligi ta’ servizzi universali (eż. għas-settur postali)