Elenkar pożittiv u negattiv
Fil-ftehimiet kummerċjali, il-partijiet jistgħu jdaħħlu l-impenji u l-eċċezzjonijiet tagħhom fl-iskedi tagħhom skont żewġ tekniki differenti — bl-użu ta’ lista pożittiva jew lista negattiva.
L-għażla tat-teknika, madankollu, mhijiex deċiżiva għall-firxa ta’ impenji meħuda fi ftehim kummerċjali.
L-istess grad ta’ ftuħ jew protezzjoni jista’ jinkiseb b’lista pożittiva bħal dik b’lista negattiva.
Listi pożittivi
Meta juża lista pożittiva, sieħeb kummerċjali għandu b’mod espliċitu (“pożittiv”) jelenka dawk is-setturi u s-sottosetturi li fihom iwettaq l-impenji tal-Aċċess għas-Suq u tat-Trattament Nazzjonali.
Bħala t-tieni pass, is-sieħeb kummerċjali jelenka l-eċċezzjonijiet jew il-kundizzjonijiet kollha għal dawn l-impenji, filwaqt li jiddikjara l-limitazzjonijiet tal-Aċċess għas-Suq u/jew tat-Trattament Nazzjonali li jrid japplika.
Listi negattivi
Meta jużaw lista negattiva, is-sħab kummerċjali jridu jgħaddu biss mit-tieni pass.
Huma m’għandhomx għalfejn jelenkaw is-setturi li għalihom jieħdu impenji. Is-setturi jew is-subsetturi kollha li mhumiex elenkati huma, b’mod awtomatiku, miftuħa għall-fornituri tas-servizzi barranin taħt l-istess kundizzjonijiet bħal dawk għall-fornituri tas-servizzi domestiċi.
Il-partijiet jelenkaw biss dawk is-setturi jew subsetturi li jillimitaw jew jeskludu.
Fejn għandek issib il-listi fi ftehim?
Is-sħab kummerċjali tipikament jużaw żewġ annessi differenti biex idaħħlu r-riżervi tagħhom f’lista negattiva
- L-Anness I jelenka b’mod espliċitu l-leġiżlazzjoni nazzjonali eżistenti kollha li tidderoga mill-Aċċess għas-Suq u/jew mit-Trattament Nazzjonali
- L-Anness II jelenka s-setturi u s-sottosetturi li għalihom jinżamm id-dritt ta’ deroga fil-futur mill-Aċċess għas-Suq u/jew mit-Trattament Nazzjonali, inkluż f’każijiet fejn attwalment ma teżisti l-ebda miżura
L-UE użat kemm listi negattivi (pereżempju fil-ftehimiet mal-Kanada u l-Ġappun) kif ukoll listi pożittivi (fil-ftehimiet mal-Korea, Singapor u l-Vjetnam).
L-UE aċċettat ukoll l-użu tal-hekk imsejjaħ “approċċ ibridu” fit-TISA. Aqra aktar
Klawżoli oħra
Is-sħab kummerċjali jistgħu jintroduċu wkoll l-hekk imsejħa klawżoli “standstill” u/jew “ratchet” meta jinnegozjaw ftehim kummerċjali.
Klawżoli bħal dawn jinkwadraw l-ambitu għall-introduzzjoni ta’ restrizzjonijiet fuq l-Aċċess għas-Suq jew miżuri diskriminatorji fil-futur.
Anki meta l-partijiet għal ftehim kummerċjali jiftħu settur, kemm permezz ta’ lista pożittiva kif ukoll negattiva (u bi jew mingħajr waqfien jew ratchet), xorta jistgħu jżommu jew jintroduċu leġiżlazzjoni mhux diskriminatorja, bħal pereżempju
- standards ta’ trattament għall-pazjenti
- rekwiżiti kapitali għall-banek
- rekwiżiti ta’ kwalifika għal ċerti professjonijiet
- obbligi ta’ servizzi universali (eż. għas-settur postali)