EPA - An Afraic Thiar

Sracfhéachaint

Tá tús curtha ag an Aontas le Comhaontú Comhpháirtíochta Eacnamaíche le 16 stát de chuid na hAfraice Thiar; Comhphobal Eacnamaíoch Stáit na hAfraice Thiar (ECOWAS)agus Aontas Eacnamaíoch agus Airgeadaíochta na hAfraice Thiar (WAEMU). Is í an Nigéir an t-aon tír sa réigiún nach bhfuil EPA sínithe aici go fóill, agus sin an fáth nach bhfuil an comhaontú curtha i bhfeidhm go fóill.

Leis an gComhaontú Comhpháirtíochta Eacnamaíche (CCE) leis an Afraic Thiar cumhdaítear comhar earraí agus forbartha. Áirítear in EPA freisin an fhéidearthacht tuilleadh caibidlíochta a reáchtáil maidir le forbairt inbhuanaithe, seirbhísí, infheistíocht agus saincheisteanna eile a bhaineann le trádáil amach anseo.

Déanfaidh EPA an méid seo a leanas:

• cabhrú le hIarthar na hAfraice comhtháthú níos fearr a dhéanamh sa chóras trádála domhanda agus tacóidh sé le hinfheistíocht agus le fás eacnamaíoch sa réigiún.
• onnmhairí na hAfraice Thiar chuig an Aontas a mhéadú
• infheistíocht a spreagadh agus cur le cumas táirgiúil a fhorbairt, agus tionchar dearfach aige sin ar an bhfostaíocht.

Go dtí go nglacfar EPA iomlán réigiúnach leis an Afraic Thiar, tháinig Comhaontuithe Comhpháirtíochta Eacnamaíche ‘cloiche tosaigh’ leis an gCósta Eabhair agus le Gána i bhfeidhm go sealadach an 3 Meán Fómhair 2016 agus an 15 Nollaig 2016 faoi seach.

Forálacha neamhshiméadracha i bhfabhar thíortha na hAfraice Thiar

Tá an EPA i bhfabhar na hAfraice Thiar agus cuireann sé san áireamh na difríochtaí reatha i leibhéal na forbartha idir an dá réigiún. Áirítear ar na forálacha maidir le neamhshiméadrachtaí i bhfabhar thíortha na hAfraice Thiar táirgí íogaire a eisiamh ó léirscaoileadh, tréimhsí fada léirscaoilte, rialacha solúbtha tionscnaimh, agus coimircí agus bearta speisialta don talmhaíocht, don tslándáil bia agus do chosaint thionscal na naíonán.

• Cé go n-osclaíonn an AE a mhargadh go hiomlán ón gcéad lá, ní chuirfidh an Afraic Thiar deireadh le taraifí iompórtála ach i bpáirt thar idirthréimhse 20 bliain. Thairis sin, beidh cosaint bhuan ar iomaíocht ag táirgeoirí 25 % de na hearraí is íogaire.

Taraifí

• Cé is moite d’airm agus armlón, tugann an tAontas rochtain saor ó dhleacht agus saor ó chuóta do 100 % ar na hallmhairí uile a thagann ó Ghána agus ón gCósta Eabhair, faoin gComhaontú Comhpháirtíochta Eacnamaíche eatramhach. Beidh feidhm ag an méid céanna maidir le gach táirge de chuid na hAfraice Thiar, ón gcéad lá a thiocfaidh EPA réigiúnach na hAfraice Thiar i bhfeidhm. Tá rochtain ar mhargadh an Aontais buan, iomlán agus saor in aisce do gach táirge.
• Déanfaidh tíortha na hAfraice Thiar allmhairí a thagann ón Aontas a léirscaoileadh thar thréimhse 20 bliain. De réir na gcatagóirí atá leagtha amach cheana féin i gComhtharaif Sheachtrach ECOWAS (CET)
  • léirscaoilfear grúpa A earraí (earraí sóisialta riachtanacha, bunriachtanais, tráchtearraí bunúsacha, earraí caipitiúla agus ionchuir shonracha), a bhfuil dleachtanna 0 nó 5 % acu faoi láthair, 5 bliana tar éis chur i bhfeidhm an EPA
  • déanfar earraí Ghrúpa B (ionchuir agus earraí idirmheánacha den chuid is mó), a bhfuil dleachtanna 0, 5 nó 10% acu faoi láthair, a léirscaoileadh laistigh de 10-15 bliana tar éis chur i bhfeidhm an EPA
  • déanfar earraí Ghrúpa C (roinnt earraí tomhaltais deiridh), a bhfuil dleachtanna 5, 10 nó 20 % acu faoi láthair, a léirscaoileadh laistigh de 10-20 bliana tar éis chur i bhfeidhm EPA.
• Déanfar cuid shuntasach de na línte taraife (25 %) a eisiamh go hiomlán ón léirscaoileadh agus beidh siad fós faoi réir gnáthdhleachta. Áirítear orthu sin táirgí íogaire amhail táirgí talmhaíochta/iascaigh agus earraí tomhaltais deiridh íogaire.
• Má thagann borradh tobann ar allmhairí earraí áirithe de chuid an Aontais isteach i dtíortha na hAfraice Thiar, rud a chuireann margaí áitiúla i mbaol, is féidir coimircí amhail cuótaí agus dleachtanna allmhairiúcháin a úsáid.

Bain úsáid as rogha cuardaigh Mo Chúntóra Trádála chun an t-eolas cruinn a fháil faoi dhleachtanna agus taraifí do tháirge ar leith, agus a thír thionscnaimh agus a cheann scríbe á gcur san áireamh. Má tá amhras ort, déan teagmháil le d'údaráis chustaim.

Rialacha tionscnaimh

D'fhonn cáiliú do chóireáil fhabhrach, beidh ar do tháirge na rialacha tionscnaimh faoin gcomhaontú a chomhlíonadh. Féach an uirlis idirghníomhach ‘UirlisFéinmheasúnaithe maidir leis na Rialacha Tionscnaimh (ROSA)’ i Mo Chúntóir Trádála chun a mheas an gcomhlíonann do tháirge na rialacha tionscnaimh agus chun a fháil amach conas na doiciméid chearta a ullmhú.

Tá faisnéis ghinearálta faoi na rialacha tionscnaimh ar fáil thíos.

Cuireann rialacha solúbtha tionscnaimh ar chumas thíortha EPA na hAfraice Thiar táirgí a onnmhairiú le hionchur ó thíortha eile, go háirithe i bpríomhearnálacha - talmhaíocht, iascach agus teicstílí agus éadaí. Mar shampla, is féidir le táirge teicstíle dul isteach san Aontas saor ó dhleacht má tharla céim amháin ar a laghad ina tháirgeadh – amhail fíodóireacht nó cniotáil – i dtír EPA.

Lamháltas

Tá na lamháltais a áirítear in EPA na hAfraice Thiar níos boige ná na lamháltais is gnách. Is ionann iad agus 15 % i bpraghas díreach ón obair an táirge deiridh, in ionad 10 % dá bhforáiltear i bhformhór chomhaontuithe an Aontais. Maidir le teicstílí agus éadaí, tá lamháltais shonracha i bhfeidhm.

Carnadh

Áirítear na cineálacha carntha seo a leanas i bhforálacha CCE:

• Carnadh déthaobhach leis an Aontas Eorpach
• Carnadh trasnánach agus iomlán le tíortha agus críocha thar lear agus le tíortha ACC, faoi choinníollacha áirithe.
• Carnadh le tíortha comharsanacha i mbéal forbartha, faoi choinníollacha áirithe.

Iompar díreach

Ní mór fianaise ar iompar díreach a thabhairt d'údaráis chustaim na tíre allmhairithe.

Aisíocaíocht dleachta

Féadfar aisíocaíocht a éileamh ar dhleacht a íocadh ar ábhair, a allmhairíodh roimhe seo le haghaidh tuilleadh próiseála agus a onnmhairíodh ansin chuig tír a shínigh EPA leis an AE.

Dálaí soithí

Ní féidir a mheas gur de thionscnamh tíre EPA iad éisc a ghabhtar ar an mórmhuir agus i gCriosanna Eacnamaíocha Eisiacha thíortha EPA na hAfraice Thiar ach amháin nuair a ghabhann soithí í a chomhlíonann critéir áirithe. Tagraíonn na critéir sin d’áit chlárúcháin soithigh, don bhratach faoina ndéanann siad ‘seol’, agus dá n-úinéireacht.

Níl aon cheanglas sonrach ann maidir le náisiúntacht an chriú, na máistrí ná na n-oifigeach. Baineadh na ceanglais sin, a bhí i gComhaontú bunaidh Cotonou, anois chun tabhairt tionscnaimh d'iasc a ghabh tíortha EPA a éascú.

Rialacha tionscnaimh táirgeshonracha

Úsáid an rogha cuardaigh atá ag Mo Chúntóir Trádála chun teacht ar na rialacha is infheidhme maidir le do tháirge ar leith.

Maoluithe

Arna iarraidh sin do thír CCE, d’fhéadfaí maolú a dheonú, faoi choinníollacha sonracha, chun go bhféadfaí rialacha tionscnaimh níos maolaithe a chur i bhfeidhm maidir le táirgí áirithe de thionscnamh tíortha sonracha.

Ceanglais táirge

Rialacha agus ceanglais theicniúla

• Foghlaim faoi na ceanglais theicniúla, na rialacha agus na nósanna imeachta nach mór d'earraí a chomhlíonadh chun go n-iompórtálfar iad san Aontas Eorpach.
• Cuardaigh na rialacha agus na rialacháin shonracha is infheidhme maidir le do tháirge agus a thír thionscnaimh i mbunachar sonraí Mo Chúntóirí Trádála.

Ceanglais sláinte agus sábháilteachta SPS

• Foghlaim faoi chaighdeáin ghinearálta sláinte, sábháilteachta, sláintíochta agus fíteashláintíochta (SPS) nach mór d'earraí a chomhlíonadh chun go n-iompórtálfar isteach san Aontas Eorpach iad.
• Cuardaigh na rialacha sonracha sláinte, sábháilteachta agus SPS is infheidhme maidir le do tháirge agus a thír thionscnaimh i mbunachar sonraí Mo Chúntóirí Trádála.

Doiciméid agus nósanna imeachta imréitigh custaim

 Cruthúnais tionscnaimh

• Chun a bheith i d'onnmhaireoir formheasta, ní mór duit a bheith in ann stádas tionscnaimh do tháirgí a chruthú do d'údaráis chustaim, chomh maith le haon cheanglais eile a d'fhéadfadh siad a fhorchur.

Is féidir leis na húdaráis chustaim do stádas onnmhaireora formheasta a tharraingt siar i gcás mí-úsáide. Chun tuilleadh eolais a fháil faoi na nósanna imeachta, déan teagmháil le d'údaráis chustaim.

• Chun cáiliú do rátaí dleachta fabhracha, ní mór cruthúnas tionscnaimh a bheith ag gabháil le táirgí de thionscnamh thíortha EPA na hAfraice Thiar. Beidh an cruthúnas ar thionscnamh fós bailí ar feadh 10 mí. D’fhéadfadh an méid seo a leanas a bheith i gceist leis sin:
  • Deimhniú Gluaiseachta EUR.1 - arna eisiúint ag údaráis chustaim na tíre onnmhairithe. Ní mór don onnmhaireoir (nó don ionadaí údaraithe) a bhfuil iarratas á dhéanamh aige ar dheimhniú a bheith sásta doiciméid a chur isteach lena gcruthaítear stádas tionscnaimh na dtáirgí lena mbaineann arna iarraidh sin dó agus ní mór dó ceanglais eile na rialacha tionscnaimh a chomhlíonadh.
  • dearbhú sonraisc – arna eisiúint ag aon onnmhaireoir, le haghaidh coinsíneachtaí dar luach EUR 6 000 nó níos lú, nó ag onnmhaireoirí formheasta, le haghaidh coinsíneachtaí d’aon luach. Agus dearbhú sonraisc á líonadh isteach agat, ba cheart duit a bheith sásta doiciméid a chur isteach lena gcruthaítear stádas tionscnaimh do tháirgí agus lena gcomhlíontar ceanglais eile an Phrótacail maidir le rialacha tionscnaimh.

Doiciméid eile

• Faigh amach faoi dhoiciméid agus nósanna imeachta eile maidir le himréiteach custaim [nasc] a theastaíonn chun allmhairiú isteach san Aontas Eorpach.

Maoin Intleachtúil agus Tásca Geografacha

• Faigh eolas sonrach faoi reachtaíocht an Aontais maidir le maoin intleachtúil agus tásca geografacha, chomh maith le beartas an Aontais maidir le cearta maoine intleachtúla i leith na dtíortha is lú forbairt agus na dtíortha i mbéal forbartha
• Faigh eolas ginearálta faoi Mhaoin Intleachtúil agus Tásca Geografacha

Trádáil Seirbhísí

• Eolas sonrach faoi mhargadh seirbhísí an Aontais
• Faigh eolas ginearálta faoi na rialacha, na rialacháin agus na saoráidí lena rialaítear trádáil i seirbhísí

Soláthar Poiblí

• Eolas sonrach faoi mhargadh soláthair phoiblí an Aontais
• Faigh eolas ginearálta faoi reachtaíocht soláthair phoiblí, rialacha agus rochtain ar mhargaí éagsúla

Infheistíocht

• Eolas sonrach faoi infheistíochtaí ón gcoigríoch isteach san Aontas
• Faigh eolas ginearálta chun d'infheistíocht thar lear a chumasú 

Eile

Iomaíocht

• Ó 2014 i leith, tá deireadh curtha ag an Aontas le fóirdheontais onnmhairiúcháin ar gach táirge a onnmhairítear chuig tíortha EPA.
• Tá bearta íoslaghdaithe ag an Aontas le táirgeadh agus saobhadh trádála
• Má tá tionscal áitiúil faoi bhagairt mar gheall ar bhorradh allmhairithe ón Eoraip, ceadaíonn EPAnna bearta a chur i bhfeidhm chun earnálacha tionsclaíocha agus tionscal naíonán a chosaint.

Forbairt inbhuanaithe

Tá EPA na hAfraice Thiar bunaithe go sainráite ar na gnéithe "riachtanacha agus bunúsacha" a leagtar amach igComhaontú  Cotonou, i.e. cearta an duine, prionsabail dhaonlathacha, an smacht reachta, agus dea-rialachas. Dá bhrí sin, tá cuid den teanga is láidre maidir le cearta agus forbairt inbhuanaithe atá ar fáil i gcomhaontuithe an Aontais sa chomhaontú.

• Ciallaíonn an ‘clásal neamh-fhorghníomhaithe’ gur féidir ‘bearta iomchuí’ (mar a leagtar amach faoi Chomhaontú Cotonou) a dhéanamh má mhainníonn aon pháirtí a oibleagáidí a chomhlíonadh i ndáil leis na heilimintí fíor-riachtanacha. D’fhéadfadh fionraí sochar trádála a bheith san áireamh leis sin.
• Cuirtear de chúram ar chomhinstitiúidí CCE faireachán agus measúnú a dhéanamh ar thionchar chur chun feidhme CCEnna ar fhorbairt inbhuanaithe na bPáirtithe. I gcomhréir le Comhaontú Cotonou, tá ról soiléir ag an tsochaí shibhialta agus ag comhaltaí parlaiminte.

Lánpháirtiú réigiúnach

Baineann EPA na hAfraice Thiar leis an trádáil idir tíortha na hAfraice Thiar agus leis an trádáil leis an Aontas Eorpach. Is í an chéad Chomhpháirtíocht Eacnamaíoch í lena dtugtar le chéile ní hamháin na 16 thír sa réigiún ach an dá eagraíocht réigiúnacha atá acu freisin: Comhphobal Eacnamaíoch Stáit na hAfraice Thiar (ECOWAS) agus Aontas Eacnamaíoch agus Airgeadaíochta na hAfraice Thiar (UEMOA).

• Tá tairiscint an Aontais maidir le rochtain ar mhargadh na hAfraice Thiar ailínithe go hiomlán le Comhtharaif Sheachtrach ECOWAS (CET), lena leagtar síos an bunús le haghaidh aontas custaim ECOWAS. Tá cur chun feidhme EPA agus CET ECOWAS fite fuaite ina chéile agus treisíonn siad a chéile go frithpháirteach.
• Tá forálacha tábhachtacha in EPA chun nósanna imeachta custaim a dhéanamh níos éasca agus níos éifeachtúla agus foráiltear leis go dtabharfaidh tíortha na hAfraice Thiar an chóir chéanna dá chéile, ar a laghad, agus a thugann siad don Aontas.

Fothú acmhainneachta agus cúnamh teicniúil

Cuireann an tAontas cúnamh teicniúil ar fáil don trádáil. Cuidíonn sé sin le tíortha a nósanna imeachta custaim a oiriúnú agus páipéarachas a laghdú. Ar do shon, ciallaíonn sé seo níos lú hassle nuair a bhíonn tú ag déileáil le custaim.

Mar shampla, cuireann an tAontas tacaíocht airgeadais agus theicniúil ar fáil chun cabhrú le feirmeoirí na hAfraice Thiar caighdeáin sláintíochta agus fíteashláintíochta (SPS) an Aontais a chomhlíonadh. Is minic a sheolann an tAontas foireann saineolaithe ón Stiúrthóireacht um Iniúchtaí agus Anailísiú Sláinte agus Bia chun moltaí a thabhairt maidir le conas fadhbanna easpórtála a réiteach.

Naisc agus doiciméid úsáideacha

• Tuilleadh eolais faoi chaidreamh trádála an Aontais leis an Afraic Thiar
• Féach Téacs iomlán an Chomhaontaithe Comhpháirtíochta Eacnamaíche idir an tAontas agus an Afraic Thiar
• Téacs EPA na cloiche cora leis an gCósta Eabhair
• Téacs CCE eatramhach le Gána
• Bileog eolais theicniúil maidir le léirscaoileadh san Afraic Thiar – EPA AE
• Gach eolas is gá a bheith agat faoi d'easpórtálacha/allmhairí sonracha ón AE/chuig an AE - Mo Chúntóir Trádála