Scéim na bhFabhar Ginearálaithe (GSP)

Maidir leis an GSP

Tá Scéim na bhFabhar Ginearálaithe Taraife (GSP) (Rialachán (AE) 978/2012)atá ag an Aontas faoi láthair i bhfeidhm ón 1 Eanáir 2014. I mí na Samhna 2023, cuireadh síneadh le cur i bhfeidhm an Rialacháin GSP seo go dtí mí na Nollag 2027, go dtí go bhformheasfaidh Parlaimint na hEorpa agus Comhairle an Aontais Eorpaigh rialachán athbhreithnithe GSP.

Treisítear trí shocrú na scéime, scéim ghinearálta GSP, scéim dreasachta GSP+, agus scéim Gach Ní seachas Airm (EBA) trí na fabhair a choigeartú agus trína áirithiú go mbeidh tionchar níos airde acu.

Liostaítear tíortha incháilithe GSP in Iarscríbhinn I a ghabhann le Rialachán GSP. Liostaítear in Iarscríbhinn II tíortha a thairbhíonn d’fhabhair nua GSP. Liostaítear tairbhithe gach ní seachas Airm in Iarscríbhinn IV.

Conas iarratas a dhéanamh ar an socrú speisialta dreasachta um fhorbairt inbhuanaithe agus dea-rialachas, leagtar GSP+ amach i Rialachán (AE) Uimh. 978/2012 agus i Rialachán Tarmligthe (AE) Uimh. 155/2013 ón gCoimisiún.

Rialacha tionscnaimh

Chun cáiliú do chóir fhabhrach, beidh ar do tháirge na rialacha tionscnaimh faoin gcomhaontú a chomhlíonadh. Seiceáil an ‘Uirlis Féinmheasúnaithe Rialacha Tionscnaimh (ROSA)’ idirghníomhach in Mo Chúntóir Trádála chun a mheas an gcomhlíonann do tháirge na rialacha tionscnaimh agus chun a fháil amach conas na doiciméid chearta a ullmhú.

Tá eolas ginearálta faoi na rialacha tionscnaimh agus faoi na nósanna imeachta tionscnaimh le fáil sa roinn seo.

Is é tionscnamh ‘náisiúntacht eacnamaíoch’ na n-earraí trádáilte. Má tá tú nua ar an ábhar, is féidir leat réamhrá a fháil ar na príomhchoincheapa sa rannán earraí.

Rialacha tionscnaimh

Cá bhfaighidh mé na rialacha?

Tá na rialacha tionscnaimh leagtha amach sna doiciméid dlí seo a leanas

• Airteagail 37 agus 41-58 de Rialachán (AE) 2015/2446 ón gCoimisiún an 28 Iúil 2015
• Airteagail 60 agus 70-112 de Rialachán Cur Chun Feidhme (AE) 2015/2447 ón gCoimisiún an 24 Samhain 2015
• Iarscríbhinn 22-03 de Rialachán (AE) 2015/2446 ón gCoimisiún an 28 Iúil 2015

Tabhair do d’aire gur rialacháin chuimsitheacha iad sin, nach mbaineann le tionscnamh amháin. Mar sin féin, treoirleabhar an Choimisiúin d’úsáideoirí maidir le rialacha tionscnaimh GSP (Rialacha tionscnaimh an AontaisEorpaigh maidir le GSP: I dTreoir d’Úsáideoirí) tá leagan comhdhlúite neamhoifigiúil den téacs dlíthiúil a bhaineann le rialacha tionscnaimh GSP.

An de thionscnamh thír is tairbhí den GSP mo tháirge?

Chun go gcáileoidh do tháirge don taraif fhabhrach is ísle nó nialais faoin GSP, ní mór dó a bheith de thionscnamh tíre is tairbhí den GSP. Meastar gur de thionscnamh tíre is tairbhí den GSP é táirge más rud é

• faighte go hiomlán i dtír is tairbhí nó
• faighte i dtír thairbhíoch ina bhfuil ábhair nach bhfuarthas go hiomlán ach a ndearnadh oibriú nó próiseáil leordhóthanach orthu, mar a shainmhínítear leis na rialacha táirgeshonracha in Iarscríbhinn 22-03 a ghabhann le Rialachán Tarmligthe (AE) 2015/2446 ón gCoimisiún, áirítear dhá shraith rialacha in
  Iarscríbhinn 22-03: ceann is infheidhme maidir le tíortha is tairbhithe GSP is Lú Forbairt, tír is infheidhme maidir le gach tír eile is tairbhithe GSP.

Samplaí de na príomhchineálacharialacha táirgeshonracha i gcomhaontuithe trádála an Aontais

• an riail bhreisluacha — ní féidir luach na n-ábhar neamhthionscnaimh uile i dtáirge a bheith níos mó ná céatadán áirithe dá phraghas díreach ón monarcha
• an t-athrú ar aicmiú taraife — is é an toradh atá ar an bpróiseas táirgthe go n-athraítear an t-aicmiú taraife idir na hábhair neamhthionscnaimh agus an táirge deiridh — mar shampla táirgeadh páipéir (Caibidil 48 den Chóras Comhchuibhithe) ó laíon neamhthionscnaimh (Caibidil 47 den Chóras Comhchuibhithe)
• oibríochtaí sonracha — tá gá le próiseas táirgthe sonrach, mar shampla snáithíní a shníomh ina snáth — úsáidtear rialacha den sórt sin den chuid is mó in earnálacha na n-éadaí teicstíle agus na gceimiceán

Leideanna chun cabhrú leat cloí leis na rialacha táirgeshonracha

Tá solúbthacht bhreise beartaithe chun cabhrú leat rialacha táirgeshonracha a chomhlíonadh, amhail lamháltas nó carnadh.

Lamháltas

In GSP, ceadaítear leis an riail lamháltais don táirgeoir ábhair neamhthionscnaimh a úsáid a gcuirtear toirmeasc orthu de ghnáth leis an riail tháirgeshonrach ar choinníoll nach mó a nglanmheáchan ná a nglanluach ná

• 15 % de mheáchan an táirge i gcás táirgí talmhaíochta agus táirgí talmhaíochta próiseáilte atá faoi Chaibidil 2 agus faoi Chaibidil 4 go Caibidil 24 den Chóras Comhchuibhithe, cé is moite de tháirgí iascaigh próiseáilte atá faoi Chaibidil 16
• 15 % de phraghas an táirge díreach ón monarcha le haghaidh táirgí tionsclaíocha seachas teicstílí agus éadaí

Tá feidhm ag lamháltais shonracha maidir le teicstílí agus éadaí a aicmítear i gCaibidlí 50 go 63 den Chóras Comhchuibhithe, a áirítear i Nóta 6 agus i Nóta 7 d’Iarscríbhinn A Réamhnótaí a ghabhann leis an liosta in Iarscríbhinn 22-03.

Ní féidir an lamháltas sin a úsáid chun aon tairseach uasluacha d’ábhair neamhthionscnaimh a liostaítear sna rialacha táirgeshonracha a shárú.

Carnadh

Déanann GSP foráil maidir leis na bealaí seo a leanas chun tionscnamh a charnadh

• Carnadh déthaobhach, lena gceadaítear ábhair de thionscnamh an Aontais a áireamh amhail is gur de thionscnamh na tíre is tairbhí den GSP iad nuair a úsáidtear iad chun táirge a mhonarú
• Carnadh réigiúnach, lena gceadaítear carnadh laistigh de ghrúpaí réigiúnacha sonraithe tíortha. Faoi láthair baineann sé seo leis an méid seo a leanas:

Grúpa I

• An Chambóid
• An Indinéis
• Laos
• Maenmar/Burma
• na hOileáin Fhilipíneacha
• Vítneam*

*Ní bheidh Vítneam ina thairbhí den GSP a thuilleadh amhail ón 1 Eanáir²⁰²³ ar aghaidh

Grúpa III

• An Bhanglaidéis
• An Bhútáin
• An India
• Neipeal
• An Phacastáin
• Srí Lanca

Leis an gcarnadh sin, is féidir ábhair allmhairithe ó thíortha sa ghrúpa céanna a chomhaireamh mar ábhair de thionscnamh nuair a úsáidtear iad chun táirge a mhonarú. Tá coinníollacha speisialta áirithe ann maidir le táirgí teicstíle in Iarscríbhinn 22-05 agus maidir le táirgí áirithe atá eisiata ó charnadh réigiúnach atá liostaithe in Iarscríbhinn 22-04.

• Carnadh trasréigiúnach, lena gceadaítear do thíortha is tairbhithe Ghrúpa I agus Ghrúpa III ábhar na tíre eile a úsáid mar thír thionscnaimh. Tá an carnadh sin faoi réir iarrata, níor deonaíodh go huathoibríoch é. Faoi láthair tá carnadh amháin den sórt sin i bhfeidhm.
• Carnadh leathnaithe, rud a fhágann gur féidir le tír thairbhíoch iarratas a dhéanamh ar charnadh le tír a bhfuil Comhaontú Saorthrádála ag an Aontas Eorpach léi. Níl feidhm ag an gcarnadh sin faoi láthair.
• Le carnadh leis an Iorua, leis an Eilvéis agus le Türkiye, is féidir ábhair de thionscnamh na dtrí thír sin a áireamh mar ábhair de thionscnamh tíre is tairbhí nuair a úsáidtear iad chun táirge a mhonarú. Earraí talmhaíochta a thagann faoi Chaibidlí 1-24 den Chóras Comhchuibhithe, eisiatar iad ón gcineál seo carntha.

Maoluithe

Féadfar maolú sonrach a dheonú, faoi choinníollacha sonracha, chun na Rialacha Tionscnaimh is infheidhme maidir le táirgí sonracha de thionscnamh tíortha sonracha a mhaolú. Deonaíodh maolú den sórt sin do Rinn Verde agus tá sé i bhfeidhm faoi láthair le haghaidh Cabo Verde.

Ceanglais eile

Ní mór do do tháirge ceanglais infheidhme uile an Phrótacail a chomhlíonadh freisin (amhail oibriú nó próiseáil neamhleor, nó riail neamhathraithe).

Riail neamhathraithe

Ní mór táirgí tionscnaimh a iompar ón tír is tairbhí GSP chuig an Aontas gan tuilleadh próiseála a dhéanamh orthu i dtríú tír.

Féadfar roinnt oibríochtaí a dhéanamh i dtríú tír má fhanann na táirgí faoi mhaoirseacht chustaim, amhail

• marcanna, lipéid, séalaí nó aon doiciméad a chur leis nó a ghreamú d’fhonn a áirithiú go gcomhlíonfar ceanglais shonracha intíre na tíre allmhairithe
• táirgí a chaomhnú i ndálaí maithe
• stóráil
• coinsíneachtaí a scoilteadh

Féadfaidh na húdaráis chustaim fianaise a iarraidh gur comhlíonadh an riail, amhail

• doiciméid iompair chonarthacha amhail billí luchta
• fianaise fhíorasach nó nithiúil bunaithe ar mharcáil nó uimhriú pacáistí
• aon fhianaise a bhaineann leis na hearraí féin

Aisíocaíocht dleachta

Ceadaítear aisíocaíocht dleachtanna a íocadh roimhe sin ar ábhair neamhthionscnaimh a úsáideadh chun táirge a tháirgeadh a onnmhairítear faoi tharaif fhabhrach faoin scéim GSP.

Nósanna imeachta tionscnaimh

Conas taraif fhabhrach a éileamh

Ní mór d’onnmhaireoirí agus d’allmhaireoirí cloí leis na nósanna imeachta tionscnaimh. Leagtar amach na nósanna imeachta tionscnaimh a bhaineann le héileamh ar tharaif fhabhrach agus fíorú ag údaráis chustaim in Airteagail 60 agus 70-112 de Rialachán Cur Chun Feidhme (AE) 2015/2447 ón gCoimisiún. Soiléirítear leo e.g. conas tionscnamh táirge a dhearbhú, conas fabhair a éileamh nó conas is féidir leis na húdaráis chustaim tionscnamh táirge a fhíorú.

Dearbhú tionscnaimh

• Ní cheanglaítear cruthúnas ar thionscnamh i gcás allmhairí isteach san Aontas nuair nach mó luach iomlán na coinsíneachta ná EUR 500 i gcás pacáistí beaga nó EUR 1,200 i gcás bagáiste pearsanta

Cruthúnais ar thionscnamh

Is féidir le honnmhaireoirí na dtíortha tairbhíocha féindearbhú gur táirge tionscnaimh é a dtáirge trí ráiteas tionscnaimh a sholáthar ar féidir leis an méid seo a leanas a dhéanamh:

• onnmhaireoir atá cláraithe sa Chóras Onnmhaireoirí Cláraithe (REX)
• aon onnmhaireoir ar choinníoll nach mó luach iomlán na coinsíneachta ná EUR 6,000

Is éard is ráiteas maidir le tionscnamh ann dearbhú tionscnaimh a rinne an t-onnmhaireoir cláraithe ar shonrasc, ar nóta seachadta, ar liosta pacála, nó ar aon doiciméad tráchtála eile lenar féidir na hearraí agus an t-onnmhaireoir a shainaithint. Leagtar síos téacs an ráitis maidir le tionscnamh in Iarscríbhinn 22-07 de Rialachán (AE) 2015/2447. Maidir leis na rialacha a bhaineann leis an ráiteas maidir le tionscnamh, féach go príomha Airteagal 92 agus Airteagal 93 den Rialachán sin.

Tar éis an 30 Meitheamh 2020, is ráiteas maidir le tionscnamh é an cruthúnas ar thionscnamh chun cóir fhabhrach taraife a éileamh faoin GSP arna eisiúint ag onnmhaireoirí atá cláraithe sa tír thairbhíoch sa Chóras Onnmhaireoirí Cláraithe (REX). Ní ghlactar le deimhnithe Foirm A a thuilleadh tar éis an dáta sin.

Mar sin féin, i bhfianaise an chur isteach ar phaindéim COVID-19, is féidir idirthréimhse fhada a iarraidh. Na tíortha sin nárbh fhéidir córas REX a imscaradh ná a úsáid iontu mar gheall ar an bpaindéim, féadfaidh siad tairbhe a bhaint as síneadh eile ar an idirthréimhse go dtí an 31 Nollaig 2020, mar a bunaíodh le Rialachán (AE) 2020/750. Chun nuashonruithe rialta a fháil, féach suíomh gréasáin REX.

Beidh an ráiteas maidir le tionscnamh bailí go ceann 12 mhí ón dáta a rinneadh é.

Tionscnamh a fhíorú

Féadfaidh na húdaráis chustaim a fhíorú an táirge tionscnaimh é an táirge a allmhairítear nó an gcomhlíonann sé ceanglais eile maidir le tionscnamh. Tá GSP bunaithe ar na prionsabail seo a leanas

• tá an fíorú bunaithe ar chomhar riaracháin idir údaráis chustaim na tíre tairbhíche agus an AE
• is iad údaráis chustaim na tíre tairbhíche a dhéanann seiceálacha ar thionscnamh na dtáirgí ach, más gá, féadfaidh an Coimisiún nó údaráis Bhallstáit an Aontais páirt a ghlacadh sna fiosrúcháin sin
• a luaithe a bheidh an fíorú tugtha i gcrích, cuirfidh údaráis na tíre tairbhíche na torthaí in iúl d’údaráis iarrthacha an Bhallstáit AE a dhéanann an cinneadh deiridh maidir le tionscnamh

Ceanglais maidir le táirgí

Rialacha agus ceanglais theicniúla

Ceanglais táirgí agus córais trádála nach mór d’earraí a chomhlíonadh lena n-allmhairiú isteach san Aontas Eorpach.

Cuardaigh na rialacha agus na rialacháin shonracha is infheidhme maidir le do tháirge agus a thír thionscnaimh trí úsáid a bhaint as Mo Chúntóir Trádála.

Chun riachtanais do tháirge a fheiceáil, beidh ort a chód custam a aithint ar dtús. Mura bhfuil an cód custaim ar eolas agat, is féidir leat é a chuardach le hainm do tháirge san inneall cuardaigh ionsuite.

Ceanglais sláinte agus sábháilteachta, Caighdeáin Sláintíochta agus Fíteashláintíochta

Foghlaim faoi na caighdeáin sláinte, sábháilteachta, sláintíochta agus fíteashláintíochta (SPS) nach mór d’earraí a chomhlíonadh chun iad a allmhairiú isteach san Aontas Eorpach.

Cuardaigh na rialacha sláinte, sábháilteachta agus SPS is infheidhme maidir le do tháirge agus a thír thionscnaimh sa Chúntóir Trádála Mo Chúntóir Trádála.

Doiciméid agus nósanna imeachta imréitigh custaim

Cruthúnas ar thionscnamh

Is féidir le honnmhaireoirí na dtíortha tairbhíocha féindearbhú gur táirge tionscnaimh é a dtáirge trí ráiteas tionscnaimh a sholáthar ar féidir leis an méid seo a leanas a dhéanamh:

• onnmhaireoir atá cláraithe sa Chóras Onnmhaireoirí Cláraithe (REX)
• aon onnmhaireoir ar choinníoll nach mó luach iomlán na coinsíneachta ná EUR 6,000

Is éard is ráiteas maidir le tionscnamh ann dearbhú tionscnaimh a rinne an t-onnmhaireoir cláraithe ar shonrasc, ar nóta seachadta, ar liosta pacála, nó ar aon doiciméad tráchtála eile lenar féidir na hearraí agus an t-onnmhaireoir a shainaithint. Leagtar síos téacs an ráitis maidir le tionscnamh in Iarscríbhinn 22-07 de Rialachán (AE) 2015/2447. Maidir leis na rialacha a bhaineann leis an ráiteas maidir le tionscnamh, féach go príomha Airteagal 92 agus Airteagal 93 den Rialachán sin.

Tar éis an 30 Meitheamh 2020, is ráiteas maidir le tionscnamh é an cruthúnas ar thionscnamh chun cóir fhabhrach taraife a éileamh faoin GSP arna eisiúint ag onnmhaireoirí atá cláraithe sa tír thairbhíoch sa Chóras Onnmhaireoirí Cláraithe (REX). Ní ghlactar le deimhnithe Foirm A a thuilleadh tar éis an dáta sin.

Mar sin féin, i bhfianaise an chur isteach ar phaindéim COVID-19, is féidir idirthréimhse fhada a iarraidh. Na tíortha sin nárbh fhéidir córas REX a imscaradh ná a úsáid iontu mar gheall ar an bpaindéim, féadfaidh siad tairbhe a bhaint as síneadh eile ar an idirthréimhse go dtí an 31 Nollaig 2020, mar a bunaíodh le Rialachán (AE) 2020/750. Chun nuashonruithe rialta a fháil, féach suíomh gréasáin REX.

Beidh an ráiteas maidir le tionscnamh bailí go ceann 12 mhí ón dáta a rinneadh é.

Doiciméid eile

Nósanna imeachta custaim maidir le hallmhairiú agus onnmhairiú.

Maoin Intleachtúil agus Tásca Geografacha

• Rialacha AE maidir le
  • Maoin Intleachtúil agus Tásca Geografacha
  • Beartas Maoine Intleachtúla an Aontais Eorpaigh agus tíortha i mbéal forbartha

• faisnéis ghinearálta maidir le Maoin Intleachtúil agus Tásca Geografacha

Trádáil Seirbhísí

• faisnéis shonrach faoi mhargadh seirbhísí an Aontais Eorpaigh
• faisnéis ghinearálta faoi na rialacha, na rialacháin agus na saoráidí a rialaíonn trádáil i seirbhísí

Soláthar Poiblí

• faisnéis shonrach faoi mhargadh soláthair phoiblí an Aontais
• faisnéis ghinearálta faoi reachtaíocht soláthair phoiblí, rialacha agus rochtain ar mhargaí éagsúla

Infheistíocht

• faisnéis shonrach faoi infheistíochtaí ón gcoigríoch isteach san Aontas
• eolas ginearálta chun d’ infheistíocht thar leara chumasú 

Naisc agus doiciméid úsáideacha

Seiceáil na rialacha agus na taraifí sonracha a bhaineann leis an earra is mian leat a iompórtáil/onnmhairiú chuig Mo Chúntóir Trádála.

Rialachán (AE) Uimh. 978/2012 maidir le fabhair tharaife ghinearálaithe.