Il-Ftehim ta’ Sħubija Ekonomika UE-CARIFORUM

Daqqa t’għajn lejn

Il-Ftehim ta’ Sħubija Ekonomika CARIFORUM-UE ġie ffirmat f’Ottubru 2008. Mhuwiex biss ftehim dwar il-kummerċ tal-merkanzija; dan jinkludi impenji dwar il-kummerċ fis-servizzi, l-investiment, kwistjonijiet relatati mal-kummerċ bħall-politika tal-kompetizzjoni, l-akkwist pubbliku, id-drittijiet tal-proprjetà intellettwali, kif ukoll aspetti tal-iżvilupp sostenibbli. Il-Ftehim:

• jgħin liż-żewġ reġjuni jinvestu f’xulxin u jinnegozjaw bejniethom
• jipprovdi aċċess prevedibbli għas-suq għan-negozjanti tal-UE u tal-Karibew
• gradwalment jiftaħ is-suq tal-UE fis-servizzi, inklużi l-industriji kreattivi u tad-divertiment, kif ukoll is-suq tal-Karibew għall-fornituri tas-servizzi tal-UE
• tiżgura aċċess għas-suq mingħajr dazju u mingħajr kwoti fl-UE għall-prodotti kollha
• L-esportazzjonijiet tal-UE ta’ prodotti sensittivi huma gradwalment liberalizzati fuq perjodu ta’ 25 snin
• tagħmilha possibbli għall-kumpaniji tal-CARIFORUM li jistabbilixxu preżenza kummerċjali fl-UE
• tipprevedi klawżola ta’ preferenza reġjonali għall-kummerċ fir-reġjun tal-Karibew, li trawwem l-integrazzjoni reġjonali u l-ktajjen tal-valur reġjonali.

Il-Ftehim jinkludi wkoll Protokoll separat dwar il-Kooperazzjoni Kulturali, li għandu l-għan li jtejjeb il-kundizzjonijiet li jirregolaw l-iskambju ta’ attivitajiet, prodotti u servizzi kulturali bejn il-pajjiżi tal-CARIFORUM u l-UE. Il-FSE CARIFORUM-UE huwa l-ewwel ftehim kummerċjali li fih l-UE inkludiet speċifikament dispożizzjonijiet komprensivi dwar il-kultura.

Pajjiżi benefiċjarji

B’mod ġenerali, 14-il pajjiż tal-CARIFORUM qed jimplimentaw il-FSE bejn il-CARIFORUM u l-UE:

• Ir-Repubblika Dominikana
• Il-Komunità tal-Karibew tiddikjara:
  • Antigua u Barbuda
  • Il-Bahamas
  • Barbados
  • Il-Beliże
  • Dominica
  • Grenada
  • Il-Guyana
  • Il-Ġamajka
  • Saint Lucia
  • San Vinċenz u l-Grenadini
  • Saint Kitts u Nevis
  • Suriname
  • Trinidad u Tobago

Il-Ħaiti ffirma wkoll il-ftehim f’Diċembru 2009, iżda għadu mhux qed japplikah, sakemm jiġi ratifikat mill-parlament tiegħu.

Dispożizzjonijiet asimmetriċi favur il-pajjiżi tal-Karibew

Il-FSE jipprevedi asimmetriji favur il-pajjiżi AKP, bħall-esklużjoni ta’ prodotti sensittivi mil-liberalizzazzjoni, perjodi twal ta’ liberalizzazzjoni, regoli flessibbli tal-oriġini, u salvagwardji u miżuri speċjali għall-agrikoltura, is-sigurtà tal-ikel u l-protezzjoni tal-industrija li għadha tibda.

Filwaqt li s-swieq tal-UE jinfetħu immedjatament u kompletament, l-istati tal-CARIFORUM għandhom 15–25 sena biex jiftħu għall-importazzjonijiet tal-UE. Barra minn hekk, il-produtturi ta’ 17 % tal-aktar oġġetti sensittivi (l-aktar mill-Kapitolu 1–24 tas-SA) se jgawdu minn protezzjoni permanenti mill-kompetizzjoni.

Tariffi

• L-UE tagħti aċċess 100 % ħieles mid-dazju u mill-kwoti għall-prodotti kollha li ġejjin mill-istati tal-Cariforum. L-aċċess għas-suq tal-UE huwa permanenti, sħiħ u ħieles għall-prodotti kollha mill-CARIFORUM
• Il-pajjiżi tal-Karrieri gradwalment ineħħu d-dazji, fuq perjodu ta’ 15–25 sena. 17 % tal-prodotti u s-servizzi huma kkunsidrati sensittivi u huma kompletament esklużi mil-liberalizzazzjoni. Jekk l-importazzjonijiet ta’ xi prodotti tal-UE fil-pajjiżi tal-CARIFORUM jiżdiedu f’daqqa u jheddu l-produzzjoni lokali, jistgħu jiġu applikati salvagwardji bħall-kwoti tal-importazzjoni.
• Id-dazji doganali kollha jistgħu jinstabu fl-Annessi 1,2 u 3 tal-FSE CARIFORUM — UE. Innota li mhux il-pajjiżi kollha tal-Cariforum isegwu l-istess skeda ta’ liberalizzazzjoni.
• Uża l-opzjoni tat-tiftix tal-Assistent tal-Kummerċ Tiegħi biex issib l-informazzjoni eżatta dwar id-dazji u t-tariffi għall-prodott speċifiku tiegħek, filwaqt li tqis il-pajjiż tal-oriġini u tad-destinazzjoni tiegħu. Jekk għandek xi dubju, ikkuntattja lill-awtoritajiet doganali tiegħek.
•  Hemm dispożizzjonijiet speċjali dwar l-importazzjoni tat-trab tal-ħalib lejn ir-Repubblika Dominikana — hemm kwoti tal-importazzjoni b’dazji doganali preferenzjali.

Regoli ta’ oriġini

Sabiex jikkwalifika għal trattament preferenzjali, il-prodott tiegħek se jkollu jissodisfa r-regoli tal-oriġini skont il-ftehim. Jekk jogħġbok iċċekkja l- “Għodda ta’ Awtovalutazzjoni tar-Regoli tal-Oriġini (ROSA)” interattiva fl-Assistent tal-Kummerċ Tiegħi biex tivvaluta jekk il-prodott tiegħek jissodisfax ir-regoli tal-oriġini u skopri kif tħejji d-dokumenti korretti.

Japplikal-kapitolu tar-regoli ta’ oriġini tal-FSE.

Rekwiżiti tal-prodott

Regoli u rekwiżiti tekniċi

Tgħallem dwar ir-rekwiżiti tekniċi, ir-regoli u l-proċeduri li l-merkanzija trid tissodisfa sabiex tiġi importata fl-Unjoni Ewropea.

Fittex ir-regoli u r-regolamenti speċifiċi applikabbli għall-prodott tiegħek u l-pajjiż ta’ oriġini tiegħu billi tuża L-Assistent tal-Kummerċ Tiegħi. Biex tara r-rekwiżiti għall-prodott tiegħek l-ewwel trid tidentifika l-kodiċi doganali tiegħu. Jekk ma tafx il-kodiċi doganali, tista’ tfittex għalih bl-isem tal-prodott tiegħek fil-magna tat-tiftix integrata.

Rekwiżiti ta’ saħħa u sikurezza SPS

• Tgħallem dwar l-istandards tas-saħħa, tas-sikurezza, sanitarji u fitosanitarji (SPS) li l-oġġetti jridu jissodisfaw sabiex jiġu importati fl-Unjoni Ewropea.
• Fittex ir-regoli tas-saħħa, tas-sikurezza u tal-SPS applikabbli għall-prodott tiegħek u għall-pajjiż ta’ oriġini tiegħu fl-Assistent tal-Kummerċ Tiegħi. Biex tara r-rekwiżiti għall-prodott tiegħek l-ewwel trid tidentifika l-kodiċi doganali tiegħu. Jekk ma tafx il-kodiċi doganali, tista’ tfittixha bl-isem tal-prodott tiegħek b’magna tat-tiftix integrata.

Dokumenti u proċeduri ta’ approvazzjoni doganali

Provi ta’ oriġini

Biex jikkwalifikaw għal rati ta’ dazju preferenzjali, il-prodotti li joriġinaw fil-pajjiżi tal-FSE jridu jkunu akkumpanjati minn prova tal-oriġini. Il-prova tal-oriġini tibqa’ valida għal 10-il xahar. Dan jista’ jkun jew:

• Ċertifikat ta’ Moviment EUR.1 — maħruġ mill-awtoritajiet doganali tal-pajjiż esportatur. L-esportatur (jew ir-rappreżentant awtorizzat) li japplika għal ċertifikat irid ikun ippreparat li jissottometti dokumenti li jagħtu prova tal-istatus oriġinarju tal-prodotti kkonċernati fuq talba u li jissodisfaw ir-rekwiżiti l-oħra tal-Protokoll dwar ir-regoli tal-oriġini. Evidenza ta’ status oriġinarju hija valida għal perjodu ta’ għaxar xhur mid-data tal-ħruġ.
• Dikjarazzjoni tal-fattura — maħruġa minn kwalunkwe esportatur, għal kunsinni b’valur ta’ EUR 6.000 jew inqas, jew minn esportaturi approvati, għal kunsinni ta’ kwalunkwe valur. Meta timla dikjarazzjoni ta’ fattura, għandek tkun lest li tissottometti dokumenti li jagħtu prova tal-istatus oriġinarju tal-prodotti tiegħek u li jissodisfaw ir-rekwiżiti l-oħra tal-Protokoll dwar ir-regoli tal-oriġini.

Trattament kumulattiv

Fil-każ ta’ talbiet ta’ akkumulazzjoni fir-rigward tal-użu ta’ materjali minn sieħeb tal-FSE, minn stat tal-AKP li mhuwiex stat tal-CARIFORUM, jew minn PTEE, jew fir-rigward ta’ ħidma jew ipproċessar imwettqa f’dawk il-pajjiżi, l-evidenza li trid tipprovdi lill-awtoritajiet doganali hija:

• għall-materjali pprovduti, ċertifikat tal-moviment EUR.1, jew dikjarazzjoni tal-fornitur;
• għal xogħol jew ipproċessar imwettaq, dikjarazzjoni separata tal-fornitur.

Għandha tiġi ppreżentata dikjarazzjoni separata tal-fornitur fuq il-fattura, in-nota tal-konsenja, jew dokument kummerċjali ieħor, fir-rigward ta’ kull kunsinna ta’ materjali fornuti, li tiddeskrivi b’mod sħiħ dawk il-materjali.

Dokumenti oħra

• Skopri dwar dokumenti u proċeduri doganali oħra meħtieġa għall-importazzjoni fl-Unjoni Ewropea.

Proprjetà Intellettwali u Indikazzjonijiet Ġeografiċi

• Id-dispożizzjonijiet relatati mad-drittijiet tal-awtur ifittxu li jiżguraw li d-detenturi tad-drittijiet kemm mill-UE kif ukoll mill-istati tal-CARIFORUM jiġu kkumpensati b’mod adegwat għall-użu tax-xogħlijiet tagħhom. Għalhekk, id-detenturi tad-drittijiet tal-CARIFORUM li jixtiequ jesportaw prodotti jew servizzi bid-drittijiet tal-awtur lejn l-UE għandhom isibuha aktar faċli li jiksbu remunerazzjoni għall-użu ta’ tali prodotti u servizzi.
• L-EPA (il-Kapitolu dwar is-Servizzi) fih impenji ta’ aċċess għas-suq minn 27-il stat tal-UE (minbarra l-Belġju) għall-iskambju ta’ servizzi ta’ divertiment, ħlief awdjoviżivi. Dan ifisser li l-artisti tal-CARIFORUM, il-mużiċisti u prattikanti kulturali oħra, li huma rreġistrati bħala negozju, jistgħu jibagħtu lill-membri jew lill-impjegati tagħhom fi 27 Stat tal-UE biex jipprovdu servizzi ta’ divertiment, bħal spettakli, li huma protetti bid-drittijiet tal-awtur u drittijiet relatati.
• In-negozjati dwar il-ftehim għall-protezzjoni tal-indikazzjonijiet ġeografiċi (IĠ) għadhom għaddejjin

• Sib informazzjoni speċifika dwar il-leġiżlazzjoni tal-UE għall-PI u l-IE, kif ukoll il-politika tal-UE dwar l-IPR għall-pajjiżi l-anqas żviluppati u dawk li qed jiżviluppaw
• Sib informazzjoni ġenerali dwar il-Proprjetà Intellettwali u l-Indikazzjonijiet Ġeografiċi

Kummerċ f’Servizzi

Peress li l-FSE huwa asimmetriku favur l-istati tal-Karibew, il-CARIFORUM jiftaħ 65 — -75 % tas-swieq tagħhom billi jiffoka fuq setturi bl-akbar impatt fuq l-iżvilupp u fejn l-investiment u t-trasferiment tat-teknoloġija huma meħtieġa, filwaqt li l-UE tiftaħ 90 % tas-suq tas-servizzi tagħha.

Iż-żewġ naħat bħalissa qed jiddiskutu:

• it-turiżmu
• l-attivazzjoni tal-Protokoll Kulturali
• it-twaqqif ta’ Kumitat tas-Servizzi

Jekk jogħġbok

• Sib informazzjoni speċifika dwar is-suq tal-UE għas-Servizzi
• Sib informazzjoni ġenerali dwar ir-regoli, ir-regolamenti u l-faċilitajiet li jirregolaw il-kummerċ fis-servizzi

Akkwist Pubbliku

• Sib informazzjoni speċifika dwar is-suq tal-UE tal-akkwist pubbliku
• Sib informazzjoni ġenerali dwar il-leġiżlazzjoni dwar l-akkwist pubbliku, ir-regoli u l-aċċess għal swieq differenti

Investiment

• Sib informazzjoni speċifika dwar l-investimenti minn barra l-pajjiż lejn l-UE
• Sib informazzjoni ġenerali biex tippermetti l-investiment tiegħek barra minn pajjiżek 

Oħrajn (kompetizzjoni, TSD)

Il-FSE jgħin l-iżvilupp tal-Karibew permezz ta’ integrazzjoni akbar fil-kummerċ globali u reġjonali u opportunitajiet ġodda tas-suq:

• il-ftuħ tal-kummerċ fis-servizzi u l-investiment
• nagħmluha aktar faċli biex isir negozju fil-Karibew — inklużi regoli biex tiġi żgurata kompetizzjoni ġusta
• l-għoti ta’ appoġġ finanzjarju mill-UE biex jgħin:
  • il-gvernijiet jimplimentaw in-negozji tal-FSE
  • li jintuża l-EPA biex jiġi esportat aktar u jiġi attirat aktar investiment minn barra

Kompetizzjoni

Mill-2014, l-UE waqqfet is-sussidji tal-esportazzjoni fuq il-prodotti kollha esportati lejn il-pajjiżi tal-FSE.

L-UE mminimizzat il-miżuri b’effetti ta’ distorsjoni tal-produzzjoni u l-kummerċ.

Jekk l-industrija lokali tiġi mhedda minħabba żidiet f’daqqa fl-importazzjoni mill-Ewropa, il-FSE jippermettu li jiġu attivati miżuri biex jipproteġu s-setturi industrijali u l-industrija li għadha tibda.

Żvilupp sostenibbli

Il-FSE huwa bbażat b’mod espliċitu fuq l-elementi “essenzjali u fundamentali” stabbiliti fil-Ftehim ta’ Cotonou, jiġifieri d-drittijiet tal-bniedem, il-prinċipji demokratiċi, l-istat tad-dritt, u l-governanza tajba. Il-FSE għalhekk fihom parti mill-aktar lingwa b’saħħitha dwar id-drittijiet u l-iżvilupp sostenibbli disponibbli fil-ftehimiet tal-UE.

• Il- “klawżola ta’ nuqqas ta’ eżekuzzjoni” tfisser li “miżuri xierqa” (kif stabbiliti skont il-Ftehim ta’ Cotonou) jistgħu jittieħdu jekk xi parti tonqos milli tissodisfa l-obbligi tagħha fir-rigward tal-elementi essenzjali. Dan jista’ jinkludi s-sospensjoni tal-benefiċċji kummerċjali.
• L-istituzzjonijiet konġunti tal-FSE għandhom il-kompitu li jimmonitorjaw u jivvalutaw l-impatt tal-implimentazzjoni tal-FSE fuq l-iżvilupp sostenibbli tal-Partijiet. F’konformità mal-Ftehim ta’ Cotonou, hemm rwol ċar għas-soċjetà ċivili u l-membri tal-parlament.

Integrazzjoni reġjonali

Il-pajjiżi tal-CARIFORUM ilhom jintegraw aktar mill-qrib ma’ xulxin. L-EPA jgħin billi jagħmilha aktar faċli li jiġu esportati oġġetti u servizzi bejn:

• il-pajjiżi kollha li jiffurmaw il-CARIFORUM
• 17 territorju tal-Karibew b’rabtiet diretti ma’ pajjiżi tal-UE (erba’ “reġjuni ultraperiferiċi” Franċiżi u 13 territorji extra-Ewropej — sitta Brittaniċi, sitta Netherlandiżi u wieħed Franċiż)
• L-Istati tal-CARIFORUM impenjaw ruħhom li joffru lil xulxin l-istess preferenzi li jagħtu lill-UE (għadhom ma ġewx implimentati bis-sħiħ)
• Bejn l-2014 u l-2020, l-UE pprovdiet EUR 346 miljun taħt il-Programm ta’ Kooperazzjoni Reġjonali. 

Tisħiħ tal-kapaċitajiet u assistenza teknika

L-UE qed tgħin lill-gvernijiet tal-Karibew jissodisfaw l-impenji tagħhom, bil-modi li ġejjin

• L-ewwel nett, l-UE qed tiffinanzja strutturi ta’ implimentazzjoni tal-FSE madwar il-Karibew. Dawn huma bbażati fil-ministeri nazzjonali tal-kummerċ, u fid-Direttorat tal-CARIFORUM fis-Segretarjat tal-Komunità tal-Karibew (CARICOM).
• It-tieni, taħt il-FEŻ tagħha l-UE qed tiffinanzja l-implimentazzjoni tal-FSE u l-programmi ta’ Żvilupp tas-Settur Privat għall-gvernijiet u n-negozji mill-2012. Flimkien ma’ diversi korpi tal-Karibew u internazzjonali, l-UE tgħin lill-pajjiżi tal-Karibew
  • jimmodernizzaw il-mod kif jgħollu t-taxxi u jiġbru l-istatistika
  • ngħinu lin-negozji jilħqu l-istandards tal-UE dwar is-saħħa, is-sikurezza u l-ambjent
  • jiddiversifikaw l-ekonomiji tagħhom billi jappoġġaw it-tkabbir tas-settur tas-servizzi tagħhom
  • L-istabbiliment ta’ aġenziji għall-kompetizzjoni, id-difiża tal-kummerċ u miżuri
    ta’ salvagwardja li jipprovdu assistenza teknika fil-qasam tal-IPR
• It-tielet nett, l-UE qed tinvesti biex tgħin lill-gvernijiet jintegraw b’modi oħra
  • tul il-CARICOM: bil-ħolqien ta’ Suq Uniku u Ekonomija (CSME)
  • fir-RD u l-Ħaiti: billi titrawwem kooperazzjoni aktar mill-qrib bejn it-tnejn
  • fil-Karibew tal-Lvant: permezz ta’ integrazzjoni aktar mill-qrib
• Ir-raba’ nett, l-UE qed tiffinanzja wkoll ħidma simili permezz tal-programmi speċifiċi għall-pajjiż tagħha.
  • l-Istati kollha għandhom koordinaturi u strutturi tal-FSE fis-seħħ
  • kważi l-istati kollha implimentaw ir-rawnds progressivi ta’ tnaqqis fit-tariffi fl-2011 u l-2013, l-2015 u l-2017 kif miftiehem fl-EPA
  • għaddejja ħidma biex jissaħħu l-CROSQ, korp reġjonali tal-istandards, u CAHFSA, aġenzija reġjonali għas-sikurezza tal-ikel stabbilita fl-2010.

Istituzzjonijiet konġunti

L-UE għenet ukoll biex il-FSE jitqiegħed fil-prattika billi taħdem mal-pajjiżi tal-Karibew biex jiġu stabbiliti diversi istituzzjonijiet konġunti ġodda u konġunti bejn il-Karibew u l-Ewropa.

Dawn il-korpi huma maħsuba biex jimmonitorjaw il-modi li bihom iż-żewġ reġjuni jimplimentaw il-ftehim fil-prattika. Huma maħsuba wkoll biex jiżguraw li l-FSE jagħti riżultati pożittivi, u biex isolvu kwalunkwe problema jekk tinqala’.

Is-sitt Istituzzjonijiet konġunti CARIFORUM-UE:

• Kunsill Konġunt
• Kumitat għall-Kummerċ u l-Iżvilupp (T &DC)
• Kumitat Parlamentari
• Kumitat Konsultattiv
• Il-Kumitat Speċjali dwar il-Kooperazzjoni Doganali u l-Faċilitazzjoni Kummerċjali
• Kumitat Speċjali dwar l-Agrikoltura.

Għajnuna lin-negozji tal-Karibew

L-UE qed tgħin ukoll biex il-FSE jitqiegħed fil-prattika permezz tas-sħubija tagħha mal-Esportazzjoni tal-Karibew, aġenzija fil-Karibew kollha li tippromwovi l-kummerċ u l-investiment fir-reġjun kollu.

L-UE qed tiffinanzja programmi biex tgħin lill-Esportazzjoni tal-Karibew taħdem mill-qrib ma’ kumpaniji tal-Karibew, sabiex ikunu jistgħu jagħmlu użu mill-FSE biex jiżviluppaw aktar il-produzzjoni u l-esportazzjoni tagħhom, kemm lejn pajjiżi oħra tal-Karibew kif ukoll lejn l-UE.

L-Aġenzija taħdem ukoll mar-Reġjuni Ultraperiferiċi (ORs) u l-Pajjiżi u t-Territorji Extra-Ewropej (OCTs) tal-UE fil-Karibew, biex tixpruna l-kummerċ bejniethom u l-bqija tar-reġjun.

Kooperazzjoni Kulturali

Il-Protokoll dwar il-Kooperazzjoni Kulturali, jistabbilixxi l-qafas għal kooperazzjoni akbar dwar skambji rigward attivitajiet kulturali, u prodotti u servizzi bejn il-CARIFORUM u l-UE.

Links u dokumenti utli

• L-assistent tal-Kummerċ Tiegħi — dak kollu li għandek tkun taf għall-esportazzjonijiet/importazzjonijiet speċifiċi tiegħek minn/lejn l-UE
• Esportazzjoni tal-Karibew —aġenzija fir-reġjun kollu li tappoġġa l-esportaturi tal-Karibew
• Ċentru għall-Iżvilupp taċ-ĊŻI tal-Intrapriżi —aġenzija li tgħin lin-negozji jsiru aktar kompetittivi
• L-assoċjazzjoni tal-Karibew tal-Aġenziji għall-Promozzjoni tal-Investiment— tinkludi rabtiet mal-aġenziji kollha għall-promozzjoni tal-investiment tas-15 Stat tal-CARIFORUM
• L-UE tappoġġa l-għajnuna għall-pajjiżi tal-Karibew għall-kummerċ
• L-UE għandha delegazzjoni għall-istati tal-CARIFORUM kif ukoll delegazzjonijiet oħra għall-istati membri
• Ir-regoli tal-oriġini skont il-Ftehim ta’ Sħubija Ekonomika CARIFORUM-UE (FSE)