EPA — An Afraic Láir

Sracfhéachaint

Seoladh caibidlíocht le haghaidh EPA cuimsitheach le réigiún iomlán na hAfraice Láir in 2003. Go dtí seo, tháinig EPA idir an tAontas agus Camarún i bhfeidhm, rud a bhí ina chéim i dtreo comhaontú réigiúnach iomlán a bhaint amach.

Leis an gcomhaontú, tugadh saor-rochtain gan fasach do Chamarún ar mhargadh an Aontais dá tháirgí uile. Áirítear orthu sin bananaí, alúmanam, táirgí cócó próiseáilte, sraithadhmad agus táirgí talmhaíochta úra agus claochlaithe eile. Ó thaobh an Aontais de, tá tairbhe bainte aige as léirscaoileadh de réir a chéile i gcás a chuid táirgí ar mhargadh Chamarún ón 4 Lúnasa 2016.

Tíortha is tairbhithe

• Faoi láthair, is é Camarún an t-aon tír san Afraic Láir a chuireann EPA chun feidhme.
• Níor shínigh an Ghabúin ná an Congó (Brazzaville) an Comhaontú um Chomhpháirtíocht Eacnamaíoch go fóill. Déanann an Congó trádáil leis an Aontas faoi GSP an Aontais, agus níl an Ghabúin, mar thír ard-mheánioncaim de réir aicmiú an Bhainc Dhomhanda, incháilithe do scéim GSP ón 1 Eanáir 2014.
• Is tíortha is lú forbairt iad Sead, Poblacht na hAfraice Láir, Poblacht Dhaonlathach an Chongó, São Tomé agus Príncipe agus an Ghuine Mheánchiorclach, agus mar sin baineann siad tairbhe as rochtain an Aontais atá saor ó dhleacht agus saor ó chuóta faoi scéim ÚBE an Aontais.
• Tá staidéar á dhéanamh ag an Aontas agus ag eagraíochtaí réigiúnacha na hAfraice Láir (CEMAC agus ECCAS) ar an bhféidearthacht teacht ar Chomhaontú Comhpháirtíochta Eacnamaíche cuimsitheach tríd an gcomhaontú maidir le cloch chora atá in úsáid cheana ag Camarún.

Forálacha neamhshiméadracha i bhfabhar na hAfraice Láir

Agus na difríochtaí sna leibhéil forbartha idir na páirtithe á gcur san áireamh go hiomlán, déantar foráil in EPA maidir le forálacha neamhshiméadrachta i bhfabhar Chamarún, amhail táirgí íogaire a eisiamh ó léirscaoileadh, tréimhsí fada léirscaoilte, rialacha solúbtha tionscnaimh, agus coimircí agus bearta speisialta le haghaidh margaí agus tionscail talmhaíochta íogaire áirithe.

• Cé go bhfuil margaí an AE oscailte láithreach agus go hiomlán, tá 15 bliana ag Camarún le hoscailt d’allmhairí an AE. Thairis sin, beidh cosaint bhuan ar iomaíocht ag táirgeoirí 20 % de na hearraí is íogaire.

Taraifí

• Deonaíonn an tAontas dleachtanna nialasacha agus cuótaí nialasacha d’allmhairí a thagann ó Chamarún. Tá rochtain ar mhargadh an Aontais buan, iomlán agus saor in aisce do gach táirge.
• Cuireann Camarún deireadh de réir a chéile le dleachtanna ar 80 % d’earraí, thar 15 bliana. Tá táirgí íogaire, lena n-áirítear formhór na gcineálacha feola, fíonta agus biotáillí, braiche, táirgí bainne, plúir, glasraí áirithe, adhmaid agus táirgí adhmaid, éadaí agus teicstílí úsáidte, péintéireachtaí, agus boinn úsáidte eisiata go hiomlán ón léirscaoileadh.
• Bain úsáid as rogha cuardaigh Mo Chúntóra Trádála chun an t-eolas cruinn a fháil faoi dhleachtanna agus taraifí do tháirge ar leith, agus a thír thionscnaimh agus a cheann scríbe á gcur san áireamh. Má tá amhras ort, déan teagmháil le d’údaráis chustaim.

Rialacha tionscnaimh

D’fhonn cáiliú do chóireáil fhabhrach, beidh ar do tháirge na rialacha tionscnaimh faoin gcomhaontú a chomhlíonadh. Féach an uirlis idirghníomhach ‘UirlisFéinmheasúnaithe maidir leis na Rialacha Tionscnaimh (ROSA)’i Mo Chúntóir Trádála chun a mheas an gcomhlíonann do tháirge na rialacha tionscnaimh agus chun a fháil amach conas na doiciméid chearta a ullmhú.

Tá faisnéis ghinearálta faoi na rialacha tionscnaimh ar fáil thíos.

Tá rialacha tionscnaimh nua feabhsaithe á gcaibidliú faoi láthair agus cuirfear i gceangal leis an EPA iad a luaithe is féidir.

Idir an dá linn, baineann Camarún tairbhe as an gComhaontú Comhpháirtíochta Eacnamaíche ginearálta maidir le rialacha tionscnaimh feabhsaithe, a áirítear i Rialachán 2016/1076 ón gComhairle (ex 1528/2007) maidir le rochtain ar mhargadh an Aontais.

Lamháltas

Tá na lamháltais a áirítear san EPA níos boige ná na lamháltais is gnách. Is ionann iad agus 15 % i bpraghas díreach ón obair an táirge deiridh, in ionad 10 % dá bhforáiltear i bhformhór chomhaontuithe an Aontais. Maidir le teicstílí agus éadaí, tá lamháltais shonracha i bhfeidhm.

Carnadh

Áirítear na cineálacha carntha seo a leanas in EPA an Aontais Eorpaigh agus na hAfraice Láir:

• Carnadh déthaobhach leis an Aontas Eorpach.
• Carnadh trasnánach agus Carnadh iomlán le tíortha agus críocha thar lear agus le tíortha ACC, faoi choinníollacha áirithe.
• Carnadh le tíortha comharsanachta atá i mbéal forbartha, faoi choinníollacha áirithe.

Iompar díreach

Ní mór fianaise ar iompar díreach a thabhairt d’údaráis chustaim na tíre allmhairithe.

Aisíocaíocht dleachta

Féadfar aisíocaíocht a éileamh ar dhleacht a íocadh ar ábhair a allmhairíodh roimhe seo lena bpróiseáil tuilleadh agus a onnmhairíodh ansin chuig tír a shínigh EPA leis an AE.

Dálaí soithí

Ní féidir a mheas gur de thionscnamh Chamarún iad éisc a ghabhtar ar an mórmhuir agus i Limistéir Eacnamaíocha Eisiacha Chamarún ach amháin nuair a ghabhann soithí a chomhlíonann critéir áirithe iad. Tagraíonn na critéir sin d’áit chlárúcháin soithigh, don bhratach faoina ndéanann siad ‘seol’, agus dá n-úinéireacht.

Níl aon cheanglas sonrach ann maidir le náisiúntacht an chriú, na máistrí ná na n-oifigeach. Baineadh na ceanglais sin, a bhí i gComhaontú bunaidh Cotonou, anois chun tabhairt tionscnaimh d’iasc a ghabh tíortha EPA a éascú.

Rialacha tionscnaimh táirgeshonracha

• Seiceáil na rialacha tionscnaimh táirgeshonracha do do tháirge trí Mo Chúntóir Trádála

Ceanglais táirge

Rialacha agus ceanglais theicniúla

• Foghlaim faoi na ceanglais theicniúla, na rialacha agus na nósanna imeachta [nasc] nach mór d’earraí a chomhlíonadh chun go n-iompórtálfar iad san Aontas Eorpach.
• Cuardaigh na rialacha agus na rialacháin shonracha is infheidhme maidir le do tháirge agus a thír thionscnaimh i mbunachar sonraí Mo Chúntóirí Trádála.

Ceanglais sláinte agus sábháilteachta SPS

• Foghlaim faoi chaighdeáin ghinearálta sláinte, sábháilteachta, sláintíochta agus fíteashláintíochta (SPS) nach mór d’earraí a chomhlíonadh chun go n-iompórtálfar isteach san Aontas Eorpach iad.
• Cuardaigh na rialacha sláinte, sábháilteachta agus SPS is infheidhme maidir le do tháirge agus a thír thionscnaimh i mbunachar sonraí Mo Chúntóirí Trádála.

Doiciméid agus nósanna imeachta imréitigh custaim

 Cruthúnais tionscnaimh

• Chun a bheith i d’onnmhaireoir formheasta, ní mór duit a bheith in ann stádas tionscnaimh do tháirgí a chruthú do d’údaráis chustaim, chomh maith le haon cheanglais eile a d’fhéadfadh siad a fhorchur.

Is féidir leis na húdaráis chustaim do stádas onnmhaireora formheasta a tharraingt siar i gcás mí-úsáide. Chun tuilleadh eolais a fháil faoi na nósanna imeachta, déan teagmháil le d’údaráis chustaim.

• Chun cáiliú do rátaí dleachta fabhracha, ní mór cruthúnas tionscnaimh a bheith ag gabháil le táirgí de thionscnamh Chamarún. Beidh an cruthúnas ar thionscnamh fós bailí ar feadh 10 mí. D’fhéadfadh an méid seo a leanas a bheith i gceist leis sin:
  • Deimhniú Gluaiseachta EUR.1 - arna eisiúint ag údaráis chustaim na tíre onnmhairithe. Ní mór don onnmhaireoir (nó don ionadaí údaraithe) a bhfuil iarratas á dhéanamh aige ar dheimhniú a bheith sásta doiciméid a chur isteach lena gcruthaítear stádas tionscnaimh na dtáirgí lena mbaineann arna iarraidh sin dó agus ní mór dó ceanglais eile na rialacha tionscnaimh a chomhlíonadh.
  • dearbhú sonraisc — arna eisiúint ag aon onnmhaireoir, le haghaidh coinsíneachtaí dar luach EUR 6 000 nó níos lú, nó ag onnmhaireoirí formheasta, le haghaidh coinsíneachtaí d’aon luach. Agus dearbhú sonraisc á líonadh isteach agat, ba cheart duit a bheith sásta doiciméid a chur isteach lena gcruthaítear stádas tionscnaimh do tháirgí.

Doiciméid eile

• Faigh amach faoi dhoiciméid agus nósanna imeachta eile maidir le himréiteach custaim [nasc] a theastaíonn chun allmhairiú isteach san Aontas Eorpach.

Maoin Intleachtúil agus Tásca Geografacha

• Faigh eolas sonrach faoi reachtaíocht an Aontais maidir le maoin intleachtúil agus tásca geografacha, chomh maith le beartas an Aontais maidir le cearta maoine intleachtúla i leith na dtíortha is lú forbairt agus na dtíortha i mbéal forbartha
• Faigh eolas ginearálta faoi Mhaoin Intleachtúil agus Tásca Geografacha

Trádáil Seirbhísí

• Eolas sonrach faoi mhargadh seirbhísí an Aontais
• Faigh eolas ginearálta faoi na rialacha, na rialacháin agus na saoráidí lena rialaítear trádáil i seirbhísí

Soláthar Poiblí

• Eolas sonrach faoi mhargadh soláthair phoiblí an Aontais
• Faigh eolas ginearálta faoi reachtaíocht soláthair phoiblí, rialacha agus rochtain ar mhargaí éagsúla

Infheistíocht

• Eolas sonrach faoi infheistíochtaí ón gcoigríoch isteach san Aontas
• Faigh eolas ginearálta chun d’infheistíocht thar lear a chumasú 

Eile (iomaíocht, TSD)

Idirghabháil agus eadráin

Glacadh na rialacha nós imeachta maidir le hidirghabháil agus eadráin chomh maith leis an gcód iompair d’eadránaithe le déanaí, le Cinneadh 2019/1954 ón gComhairle.

Iomaíocht

• Ó 2014 i leith, tá an tAontas Eorpach tar éis deireadh a chur le fóirdheontais onnmhairiúcháin ar gach táirge a onnmhairítear chuig gach tír EPA.
• Tá bearta íoslaghdaithe ag an Aontas le táirgeadh agus saobhadh trádála
• Má tá tionscal áitiúil faoi bhagairt mar gheall ar bhorradh a iompórtáil ón Eoraip, ceadaíonn EPA do Chamarún bearta a spreagadh chun earnálacha íogaire a chosaint.

Comhar um fhorbairt

D’fhonn a bheith in ann leas iomlán a bhaint as fabhair thrádála an EPA, tá comhpháirt chomhair ag an gcomhaontú freisin. Is iad seo a leanas príomhréimsí tosaíochta an chomhair um fhorbairt arna sainaithint ag an Aontas agus ag Camarún:

• Bonneagar réigiúnach bunúsach a fhorbairt;
• Talmhaíocht agus slándáil bia;
• Tionsclaíocht, éagsúlú agus iomaíochas na ngeilleagar;
• Lánpháirtiú réigiúnach a neartú;
• an timpeallacht ghnó a fheabhsú;
• Tacú le rialacha a bhaineann le trádáil a chur chun feidhme.

Forbairt inbhuanaithe

Tá EPAnna bunaithe go sainráite ar na gnéithe “riachtanacha agus bunúsacha” a leagtar amach igComhaontú Cotonou, i.e. cearta an duine, prionsabail dhaonlathacha, an smacht reachta, agus dea-rialachas. Dá bhrí sin, tá cuid den teanga is láidre maidir le cearta agus forbairt inbhuanaithe atá ar fáil i gcomhaontuithe an Aontais le fáil in CCEnna.

• Ciallaíonn an ‘clásal neamh-fhorghníomhaithe’ gur féidir ‘bearta iomchuí’ (mar a leagtar amach faoi Chomhaontú Cotonou) a dhéanamh má mhainníonn aon pháirtí a oibleagáidí a chomhlíonadh i ndáil leis na heilimintí fíor-riachtanacha. D’fhéadfadh fionraí sochar trádála a bheith san áireamh leis sin.
• Cuirtear de chúram ar Chomhchoiste CCE faireachán agus measúnú a dhéanamh ar thionchar an chur chun feidhme ar fhorbairt inbhuanaithe na bPáirtithe. I gcomhréir le Comhaontú Cotonou, tá ról soiléir ag an tsochaí shibhialta agus ag comhaltaí parlaiminte.

Naisc agus doiciméid úsáideacha

• Mo Chúntóir Trádála – an t-eolas ar fad a theastaíonn uait maidir le d’easpórtálacha/allmhairí sonracha ón AE/chuig an AE
• Féach téacs iomlán an Chomhaontaithe Comhpháirtíochta Eatramhaigh idir an tAontas agus an Afraic Láir