EPA – an Afraic Láir

Sracfhéachaint

Seoladh idirbheartaíocht maidir le EPA cuimsitheach le réigiún iomlán na hAfraice Láir in 2003. Go dtí seo, tháinig EPA idir an tAontas agus Camarún i bhfeidhm, agus céim i dtreo comhaontú réigiúnach iomlán a bhaint amach.

Leis an gcomhaontú sin, tugadh saor-rochtain gan fasach do Chamarún ar mhargadh an Aontais dá chuid táirgí uile. Orthu sin tá bananaí, alúmanam, táirgí cócó próiseáilte, sraithadhmad agus táirgí talmhaíochta eile úra agus claochlaithe. Ó bhí an 4 Lúnasa 2016 ann, tá an AE tar éis tairbhe a bhaint as léirscaoileadh de réir a chéile a dhéanamh ar a chuid táirgí ar mhargadh Chamarún.

Tíortha tairbhiúla

• Faoi láthair, is í Camarún an t-aon tír san Afraic Láir a chuireann EPA chun feidhme.
• Níl an Comhaontú Comhpháirtíochta Eacnamaíche sínithe go fóill ag an nGabúin agus ag Congó (Brazzaville). Ó bhí an 1 Eanáir 2014 ann, ní raibh an Congó i dteideal scéim an SGF a fháil ón 1 Eanáir 2014 i leith agus níl trádáil á déanamh ag an gCongó leis an Aontas Eorpach faoi GSP, cé gur tír í an Ghabúin atá ina tír ard-mheánioncaim de réir aicmiú an Bhainc Dhomhanda.
• Is tíortha is lú forbairt iad Sead, Poblacht na hAfraice Láir, Poblacht Dhaonlathach an Chongó, São Tomé agus Principe agus an Ghuine Mheánchiorclach, sa chaoi go dtairbhíonn siad de rochtain atá saor ó dhleacht agus saor ó chuóta ag an Aontas faoi scéim ÚBE AE.
• Tá an tAontas agus na heagraíochtaí réigiúnacha san Afraic Láir (CEMAC agus ECCAS) ag déanamh staidéir ar an bhféidearthacht atá ann teacht ar chomhaontú cuimsitheach um Chomhpháirtíocht Eacnamaíoch tríd an gcomhaontú maidir le cloch chorais atá in úsáid cheana ag Camarún.

Forálacha neamhshiméadracha i bhfabhar na hAfraice Láir

Agus na difríochtaí sna leibhéil forbartha idir na páirtithe á gcur san áireamh ina n-iomláine, foráiltear leis an EPA forálacha i leith neamhshiméadrachtaí i bhfabhar Chamarún, amhail táirgí íogaire a eisiamh ón léirscaoileadh, tréimhsí fada léirscaoilte, rialacha solúbtha tionscnaimh, agus coimircí agus bearta speisialta do mhargaí agus tionscail talmhaíochta íogaire áirithe.

• Cé go bhfuil margaí an Aontais oscailte go hiomlán láithreach bonn, tá 15 bliain ag Camarún le bheith oscailte d’iompórtálacha an Aontais. Thairis sin, beidh cosaint bhuan ar an iomaíocht ag táirgeoirí 20 % de na hearraí is íogaire.

Taraifí

• Deonaíonn an tAontas dleachtanna nialais agus cuótaí nialasacha d’allmhairí ó Chamarún. Tá rochtain ar mhargadh an AE buan, iomlán agus saor in aisce do gach táirge.
• Cuireann Camarún deireadh le dleachtanna ar 80 % d’earraí de réir a chéile, thar 15 bliain. Eisiatar go hiomlán ón léirscaoileadh táirgí íogaire, lena n-áirítear formhór na gcineálacha feola, fíonta agus biotáillí, braiche, táirgí bainne, plúr, glasraí áirithe, adhmad agus táirgí adhmaid, éadaí agus teicstílí athláimhe, pictiúir agus boinn úsáidte.
• Úsáid an rogha cuardaigh atá ag Mo Chúntóir Trádála chun teacht ar an bhfaisnéis chruinn faoi dhleachtanna agus faoi tharaifí a bhaineann le do tháirge ar leith, agus tír thionscnaimh agus ceann scríbe an táirge sin á gcur san áireamh. Má bhíonn amhras ort, téigh i dteagmháil le d’údaráis chustaim.

Rialacha maidir le tionscnamh

Chun cáiliú do chóir fhabhrach, beidh ar do tháirge na rialacha tionscnaimh faoin gcomhaontú a chomhlíonadh. Féach ar anuirlis idirghníomhach "Rialacha Féinmheasúnaithe maidir le Rialacha Tionscnaimh (ROSA)“atá in Mo Chúntóir Trádála chun a mheas an gcomhlíonann do tháirge na rialacha tionscnaimh agus chun a fháil amach conas na doiciméid chearta a ullmhú.

Tá eolas ginearálta faoi na rialacha tionscnaimh ar fáil thíos.

Tá rialacha nua feabhsaithe tionscnaimh á gcaibidliú faoi láthair agus cuirfear i gceangal leis an EPA iad a luaithe is féidir.

Idir an dá linn, tairbhíonn Camarún de rialacha ginearálta feabhsaithe an EPA maidir le tionscnamh (nasc), atá ar áireamh i Rialachán 2016/1076 ón gComhairle (ex 1528/2007) maidir le rochtain ar mhargaí an Aontais.

Caoinfhulaingt

Tá na lamháltais a áirítear san EPA níos boige ná na lamháltais is gnách. Is ionann iad agus 15 % i bpraghas iaroibre an táirge deiridh, in ionad 10 % dá bhforáiltear sa chuid is mó de chomhaontuithe an AE. Maidir le teicstílí agus éadaí, tá lamháltais shonracha i gceist.

Carnadh

Tá na cineálacha carntha seo a leanas san EPA idir an tAontas agus an Afraic Láir:

• Carnadh déthaobhach leis an AE.
• Carnadh trasnánach agus carnadh iomlán le tíortha agus críocha thar lear agus le tíortha ACC, faoi choinníollacha áirithe.
• Carnadh le tíortha comharsanachta forásacha, faoi choinníollacha áirithe.

Iompar díreach

Ní mór fianaise ar iompar díreach a thabhairt d’údaráis chustaim na tíre allmhairithe.

Aistarraingt dleachta

Féadfar aisíocaíocht a éileamh ar dhleacht a íocadh ar ábhair a allmhairíodh roimhe sin lena bpróiseáil tuilleadh agus a onnmhairíodh ansin chuig tír a shínigh EPA leis an AE.

Coinníollacha soithí

Ní féidir a mheas gur de thionscnamh Chamarún iad éisc a ghabhtar ar muir agus i gCrios Eacnamaíoch Eisiach Chamarún ach amháin nuair a ghabhann soithí é a chomhlíonann critéir áirithe. Baineann na critéir sin leis an áit ina bhfuil an soitheach cláraithe, leis an mbratach faoina gcuireann siad an soitheach “,” agus lena n-úinéireacht.

Níl aon cheanglas sonrach maidir le náisiúntacht na foirne, na máistrí ná na n-oifigeach. Tá deireadh curtha anois leis na riachtanais sin, a bhí i gComhaontú bunaidh Cotonou, chun cabhrú le tíortha an EPA an áit tionscnaimh a bhronnadh ar an iascaireacht.

Rialacha tionscnaimh a bhaineann go sonrach leis an táirge

• Seiceáil na rialacha táirge ar leith tionscnaimh le haghaidh do tháirge trí Mo Cúntóir Trádála

Ceanglais táirge

Rialacha teicniúla agus ceanglais theicniúla

• Foghlaim faoi na ceanglais theicniúla, na rialacha agus na nósanna imeachta [nasc] nach mór d’earraí a chomhlíonadh chun go n-allmhaireofar iad san Aontas Eorpach.
• Cuardaigh na rialacha agus na rialacháin shonracha is infheidhme maidir le do tháirge agus a thír thionscnaimh i mbunachar sonraí Mo Chúntóirí Trádála.

Ceanglais sláinte agus sábháilteachta SPS

• Foghlaim faoi chaighdeáin ghinearálta sláinte, sábháilteachta, sláintíochta agus fíteashláintíochta (SPS) nach mór d' earraí a chomhlíonadh le go n-iompórtálfaí isteach san Aontas Eorpach iad.
• Cuardaigh na rialacha sláinte, sábháilteachta agus SPS is infheidhme maidir le do tháirge agus a thír thionscnaimh i mbunachar sonraí Mo Chúntóirí Trádála.

Doiciméid agus nósanna imeachta imréitigh custaim

 Cruthúnais ar thionscnamh

• Chun bheith i d’onnmhaireoir formheasta, ní mór duit a bheith in ann stádas tionscnaimh do tháirgí a chruthú d’údaráis chustaim, chomh maith le haon cheanglais eile a d’fhéadfadh siad a fhorchur.

Féadfaidh na húdaráis chustaim do stádas onnmhaireora formheasta a tharraingt siar i gcás mí-úsáide. Chun tuilleadh eolais a fháil faoi na nósanna imeachta, déan teagmháil le d’údaráis chustaim.

• Chun cáiliú do rátaí dleachta fabhracha, ní mór cruthúnas tionscnaimh a bheith ag gabháil le táirgí de thionscnamh Chamarún. Leanfaidh cruthúnas ar thionscnamh de bheith bailí go ceann 10 mhí. D’fhéadfadh ceann amháin díobh seo a leanas a bheith i gceist:
  • Deimhniú gluaiseachta EUR.1 — arna eisiúint ag údaráis chustaim na tíre onnmhairithe. Ní mór don onnmhaireoir (nó don ionadaí údaraithe) a bhfuil iarratas á dhéanamh aige ar dheimhniú a bheith sásta doiciméid a chur isteach lena gcruthaítear stádas tionscnaimh na dtáirgí lena mbaineann arna iarraidh sin dó agus ní mór dó ceanglais eile na rialacha maidir le tionscnamh a chomhlíonadh.
  • Dearbhú sonraisc – arna eisiúint ag aon onnmhaireoir, le haghaidh coinsíneachtaí ar fiú EUR 6,000 nó níos lú a luach, nó ag onnmhaireoirí formheasta, le haghaidh coinsíneachtaí de luach ar bith. Agus dearbhú sonraisc á líonadh isteach agat, ba cheart duit a bheith réidh chun doiciméid a chur isteach lena gcruthaítear stádas tionscnaimh do tháirgí.

Doiciméid eile

• Faigh amach faoi dhoiciméid agus nósanna imeachta eile maidir le himréiteach custaim atá de dhíth chun allmhairiú isteach san Aontas Eorpach.

Maoin Intleachtúil agus Tásca Geografacha

• Eolas sonrach faoi reachtaíocht an Aontais maidir le maoin intleachtúil agus tásca geografacha, chomh maith le beartas an AE maidir le cearta maoine intleachtúla i dtreo na dtíortha is lú forbairt agus na dtíortha i mbéal forbartha
• Faigh eolas ginearálta faoi Mhaoin Intleachtúil agus Tásca Geografacha

Trádáil i Seirbhísí

• Eolas sonrach faoi mhargadh seirbhísí an Aontais Eorpaigh
• Eolas ginearálta faoi na rialacha, na rialacháin agus na saoráidí a rialaíonn trádáil i seirbhísí

Soláthar Poiblí

• Eolas sonrach ar mhargadh soláthair phoiblí an AE
• Faigh eolas ginearálta faoi reachtaíocht maidir le soláthar poiblí, rialacha agus rochtain ar mhargaí éagsúla

Infheistíocht

• Eolas sonrach faoi infheistíochtaí ó thíortha thar lear isteach san Aontas Eorpach
• Eolas ginearálta le gur féidir leat infheistíocht a dhéanamh thar lear 

Eile (iomaíocht, TSD)

Idirghabháil agus eadráin

Glacadh le déanaí na rialacha nós imeachta le haghaidh idirghabhála agus eadrána chomh maith leis an gcód iompair d’eadránaithe, le Cinneadh 2019/1954 ón gComhairle.

Iomaíocht

• Ó 2014 i leith, tá an tAontas Eorpach tar éis deireadh a chur le fóirdheontais onnmhairiúcháin ar na táirgí go léir a onnmhairíodh chuig tíortha uile an EPA.
• Rinne an tAontas Eorpach bearta a íoslaghdú le táirgeadh agus le saobhadh trádála
• Má tá tionscal áitiúil faoi bhagairt mar gheall ar allmhairiú isteach ón Eoraip, ligeann an EPA do Chamarún bearta a spreagadh chun earnálacha íogaire a chosaint.

Comhar um fhorbairt

Chun go mbeifear in ann lántairbhe a bhaint as fabhair thrádála an EPA, tá comhpháirt chomhair ag an gcomhaontú freisin. Is iad seo a leanas na príomhréimsí tosaíochta den chomhar um fhorbairt a shainaithin an tAontas agus Camarún:

• Bonneagar bunúsach réigiúnach a fhorbairt;
• Talmhaíocht agus slándáil bia;
• Tionsclaíocht, éagsúlú agus iomaíochas na ngeilleagar;
• Lánpháirtíocht réigiúnach a neartú;
• Feabhas a chur ar an timpeallacht ghnó;
• Tacú le rialacha a bhaineann le trádáil a chur chun feidhme.

Forbairt inbhuanaithe

Tá EPAnna bunaithe go sainráite ar na gnéithe “riachtanacha agus bunúsacha” a leagadh amach igComhaontú Cotonou, i.e. cearta an duine, prionsabail dhaonlathacha, an smacht reachta, agus dea-rialachas. Dá bhrí sin, tá cuid den teanga is láidre maidir le cearta agus forbairt inbhuanaithe atá ar fáil i gcomhaontuithe an AE sna EPAnna.

• Ciallaíonn “clásal neamh-fhorghníomhaithe” gur féidir “bearta iomchuí” (mar a leagtar amach faoi Chomhaontú Cotonou) a ghlacadh má theipeann ar pháirtí ar bith a chuid oibleagáidí a chomhlíonadh i dtaca leis na gnéithe riachtanacha. D’fhéadfadh fionraí sochar trádála a bheith san áireamh leis sin.
• Cuirtear de chúram ar Chomhchoiste EPA monatóireacht agus measúnú a dhéanamh ar thionchar an chur chun feidhme ar fhorbairt inbhuanaithe na bPáirtithe. I gcomhréir le Comhaontú Cotonou, tá ról soiléir ag an tsochaí shibhialta agus ag comhaltaí na Parlaiminte.

Naisc agus doiciméid úsáideacha

• Mo Chúntóir Trádála — gach eolas is gá a bheith agat maidir le d’easpórtálacha/allmhairí sonracha ón AE/chuig an AE
• Féach téacs iomlán an Chomhaontaithe um Chomhpháirtíocht Eacnamaíoch idir an tAontas Eorpach agus an Afraic Láir